Χρονοτοπία
Γράφει o Γιώργος Λεκάκης
Το όρος Ίδη της Φρυγίας – κατά μια παράδοση – επήρε το όνομά του από τον υιό του Δαρδάνου και της Χρύσης, τον Ιδαίο, ο οποίος έφθασε στην Τρωάδα από την Σαμοθράκη, με τον πατέρα του. Αυτός ίδρυσε επί του όρους την λατρεία της Μεγάλης Μητέρας των Θεών, της «Ιδαίας Μητρός», Ρέας. Άλλωστε «ίδη» στα αρχαία ελληνικά εσήμαινε οιαδήποτε δενδρώδης έκτασις.
Η Ίδη της Φρυγίας εθεωρείτο μέρος ιερόν, γιατί εδώ διατριβούσε η μητέρα των θεών, Ρέα. Είχε ιδιαίτερο ναό επί του όρους, γι’ αυτό και εκκαλείτο και Ιδαία. Αλλά και άλλα πολλά «μαγικά» συνέβησαν στο ιερό των Ελλήνων αυτό όρος της Φρυγίας.
Στην Ίδη, οι τοπικοί δαίμονες ονομάσθηκαν Ιδηίδες ή Ιδαίοι Δάκτυλοι. Τι σημαίνει όμως «Δάκτυλοι»; Σημαίνει αυτοί που δρουν (εκ του «δράκτυλοι», «από του δράσαι»), αυτοί που είναι δεκτικοί (< δέκτιλοι, «δεκτικοί των διδομένων») και αυτοί που δεικνύουν, δηλ. οι πρωτοπόροι (< δείκτυλοι «από του δι’ αυτών γίνεσθαι την δείξιν» – βλ. σχ. Ετυμολ. Ωρίων Γραμμ.).
Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι ήσαν γίγαντες και έγιναν ακόλουθοι της Ρέας (και κατόπιν της Κυβέλης). Άλλωστε ήταν μαγικός ο τρόπος που γεννήθηκαν: Κατά μια παράδοση, η Ρέα ή ο Ζευς εκέλευσε τις ίδιες τις τροφούς τους, να πάρουν και να ρίξουν πίσω από το νεογέννητο σκόνη, από το ιερό χώμα, όπου θα γεννούσε η Μεγάλη Θεά. Από την σκόνη αυτή γεννήθηκαν οι Ιδαίοι Δάκτυλοι (βλ. σχ. Απολλ. «Αργοναυτικά»).
Η Κυβέλη τους εδίδαξε την εξόρυξη των μετάλλων, αλλά και την τήξη και κατεργασία του σιδήρου, δια του πυρός. Έτσι, έκτοτε ησχολούντο με την μεταλλουργία και την μαγεία. Στην μαγεία ανάγεται και η εφεύρεσις της μουσικής της λύρας, η οποία απεδίδετο σε αυτούς – επειδή τότε στην μαγεία συμπεριλαμβάνετο και η μουσική με την δύναμή της. (Η μουσική εθεωρείτο μαγεία έως και τον Μεσαίωνα). Αλλά και του δακτυλικού ρυθμού, που φέρει τ’ όνομά τους (στην μουσική, την ποίηση και τον χορό), αλλά και των «μαγικών τύπων της Εφέσου». Ησχολούντο επίσης και με την δακτυλιομαντεία, ένα είδος μαντείας με όργανο ένα μαγικό δακτυλίδι. Ο μάντης κρατούσε ένα δακτυλίδι, δεμένο από μια κλωστή και το άφηνε να κάνει κυκλική κίνηση πάνω από έναν κυκλικό πίνακα, όπου ήσαν σημειωμένα τα γράμματα του αλφαβήτου. Το δακτυλίδι σταματούσε πάνω από ένα γράμμα κάθε φορά φυσικά. Ο μάντης συνέθετε αυτά τα γράμματα και έδινε απάντηση σ’ εκείνον που ρωτούσε.
Οι Ιδαίοι Δάκτυλοι επέρασαν με τον Μύγδονα στην Ευρώπη. Επανήλθαν στην Σαμοθράκη – την γη τους πατρός τους. Οι γόητες και επιτήδειοι στις επωδούς, τις τελετές και τα μυστήρια Ιδαίοι Δάκτυλοι διέτριψαν στην Σαμοθράκη, όπου εξέπληξαν – όχι μετρίως – τους εγχωρίους κατοίκους και κάποιο χρονικό διάστημα και τον Ορφέα – φύσει διάφορος προς την ποίησή τους και την μελωδία τους, έγινε μαθητής τους και έπειτα πρώτος αυτός στους Έλληνες εδίδαξε τις τελετές και τα μυστήρια» – βλ. σχ Διόδωρος Σικ. V,64,4, Έφορος (FGrHist. 70 F 104 II 68), Ορφικά (“Testimonia” Fragm.15). Άλλωστε έως τα πρόσφατα χρόνια, οι γυναίκες της Σαμοθράκης εφημίζοντο ότι ξέρουν μαγεία και μαντεία, κληρονομικά από τον Ορφέα και τους Ιδαίους.
Από Φρυγία-Σαμοθράκη οι Ιδαίοι «επήγαν» στο όρος Ίδη της Κρήτης, του οποίου έγιναν οι πρώτοι κάτοικοι. Εκεί έσμιξαν με τους Κουρήτες και τους Κορύβαντες, κυρίως λόγω της κοινής λατρείας τους, της Ρέας, και ανέθρεψαν τον Δία. Ιδαίοι και Κορύβαντες ήσαν «πεπτωκότα πνεύματα» (άγγελοι), «καταδικασθέντα και φυλακισθέντα σε κορμιά ανθρώπων» (βλ. σχ. Πλούταρχος).
Ο «ιδαίος δάκτυλος»
Ας δούμε όμως τι ήταν ο αρχαίος μαγικός «ιδαίος δάκτυλος». Δεν ήταν τίποτ’ άλλο, από ένα σίδερο, ένα δακτυλίδι, ισχυρά μαγνητισμένο, το οποίο χρησιμοποιείτο στους ναούς τους, από ειδικούς ιερείς-ιατρούς, τους «ιδαίους ιατρούς», για θεραπευτικούς σκοπούς. Η Μεγάλη Μητέρα άλλωστε ελατρεύετο σε συγκεκριμένους βράχους (προφανώς μαγνήτες ή μαγνητισμένους), οι οποίοι είχαν προξενήσει το ενδιαφέρον των αρχαίων και επ’ αυτών μαγνήτιζαν διάφορα σιδερά ιερά αντικείμενα. (Παλαιά έλεγαν ότι ίσως για πρώτη φορά ο μαγνήτης να εμφανίσθηκε στην Σαμοθράκη). Επειδή η θεραπεία αυτή έκανε… θαύματα (θα τα έλεγαν οι χριστιανοί), έλεγαν πως ο «ιδαίος δάκτυλος» κατέχει μαγικές δυνάμεις. Μαγνητισμένα δακτυλίδια φορούσαν οι μεγάλοι μύστες, σε ορισμένες τελετές. Τέλος, από τα αρχαία χρόνια ήσαν γνωστοί οι σιδηροί κρίκοι της Σαμοθράκης (samothracia ferrea), προϊόν της αρχαίας σαμοθρακίτικης μεταλλοβιοτεχνίας, οι οποίοι εκοσμούντο με χρυσό εν είδει κοσμημάτων. Τέτοια δακτυλίδια ευρέθησαν στις ανασκαφές της Σαμοθράκης. Στην μαγική δύναμη του δακτυλιδιού επίστευαν έως τον Μεσαίωνα.
Έκτοτε, η Ιατρική αναπτύχθηκε, πέρασε από την μαγεία στην επιστήμη, και οι αρχαίοι μας πρόγονοι, ως σοφοί που ήταν, χρησιμοποίησαν τις γνώσεις των παλαιοτέρων. Έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για τον μαγνητισμό. Τον χρησιμοποίησαν και στην Ιατρική. Με αυτόν θεράπευαν παθήσεις των ματιών, εγκαύματα, πόνους αρθρίτιδος, πόνους τραυμάτων, φλεγμονές οστών, του μυικού́ συστήματος, οσφυαλγίες, κατάγματα, διαστρέμματα, δερματοπάθειες, ενώ με μαγνήτες πετύχαιναν μετατραυματικές και μετεγχειρητικές αποθεραπείες, κ.ά. Χαρακτηριστικά, η Ελληνίδα βασίλισσα της Αιγύπτου, η μακεδονικής καταγωγής όμορφη Kλεοπάτρα φορούσε στο μέτωπό της ένα κόσμημα από φυσικό μαγνήτη, για να καταπολεμά τους πονοκεφάλους και τα συμπτώματα της γήρανσης.
Ο σοφός Μ. Ψελλός (11ος αι., έργον «Περί λίθων δυνάμεων») γράφει πως «ο ιδαίος δάκτυλος θεωρείται ως ο δικαιότερος λίθος γιατί τελειοποιεί τις δίκαιες μίξεις, ενώ φθείρει όσες είναι παράνομες και αθέμιτες». Και πως ο μαγνήτης εάν αναλυθεί στο γάλα «οξυδορκίαν ποιεί και μελαγχολίαν ιάται». (Ακόμη σήμερα, η «διακρανιακή μαγνητική διέγερση» – TMS – χρησιμοποιείται σήμερα πειραματικά για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης!).
Για περισσότερα: Γ. Λεκάκη «Σαμοθράκη- Ιερά Νήσος», εκδ. «Ερωδιός», 2006.
Ο μαγνητισμός στην αρχαία Ελλάδα
Ένας βοσκός, ο Μάγνης, παρατήρησε, εκεί που έβοσκε τα πρόβατά του, πως τα καρφιά των υποδημάτων του και της βακτηρίας του, έλκονταν από την φύση, από βράχους και μέταλλα κάτω απ’ τα πόδια του. Αυτά τα μέταλλα ονομάσθηκαν εξ αυτού «μαγνήτες» και ο τόπος «Μαγνησία» (Μ. Ασίας) – βλ. σχ. Νίκανδρος ο Κολοφώνιος (2ος αι. μ.Χ. ο οποίος ήταν Έλληνας ποιητής, θεραπευτής και γραμματικός, από την Κλάρο, η οικογένειά του οποίου ήταν υπεύθυνη κληρονομικά για το ιερατείο του Απόλλωνος!), Πλίνιος, κ.ά. Άλλοι αναφέρουν πως ο μαγνήτης ευρέθη πρώτα στον Πόντο, άλλοι – όπως είπαμε – στην Σαμοθράκη.
Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν πολλάκις τον μαγνήτη, που τον έλέγαν και «σιδηρίτη» και «ηράκλεια λίθο» (για την ισχυρή δύναμη και ολκή της ή γιατί πίστευαν πως πρώτα περί την πόλη Ηράκλεια ευρέθη) και «λυδία λίθο». Όλοι οι μεγάλοι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι κι επιστήμονες ασχολήθηκαν εκτεταμένα με τον μαγνητισμό.
Ο Πλάτων μας ενημερώνει ότι αυτή η πέτρα (μαγνήτης) δεν έλκει μόνο σιδερένια δακτυλίδια, αλλά δίνει αυτήν την ιδιότητα σε αυτά να έλκουν και αυτά με την σειρά τους τρίτα δακτυλίδια (αυτό που σήμερα λέγεται «μαγνητική επαγωγή»).
Σύμφωνα με τους Επικούριους, ο σχηματισμός ενός άδειου διαστήματος ανάμεσα στον μαγνήτη και το αντικείμενο, το οποίο είναι υπό την επιρροή του, ήταν η αιτία μιας μικρής κίνησης των ατόμων από το σίδερο προς τον μαγνήτη, με σκοπό «να γεμίσουν το κενό». Συνέπεια αυτού του ατομικού φαινομένου, είναι, δίδασκαν, ολόκληρο το αντικείμενο κινείται προς το κενό και να πέφτει επάνω στον μαγνήτη.
Ο ∆ιογένης εξήγησε την μαγνητική έλξη μ’ έναν περίεργο τρόπο. Είπε ότι «η υγρασία του σιδήρου προκαλεί την ξηρασία του μαγνήτη».
Ο Αριστοτέλης είπε πως ο μαγνήτης δεν είναι φυσικά ικανός να προσελκύσει σίδηρο, αλλά μπορεί να προκαλέσει μια «μαγνητική αρετή» μέσα στο σιδερένιο αντικείμενο. Αυτή η «μαγνητική αρετή» είναι υπεύθυνη για την πραγματική κίνηση. Ο Αριστοτέλης αποδίδει την πρώτη επιστημονική θεωρία του μαγνητισμού στον Θαλή.
Μαγνήτες κατά του καρκίνου σήμερα
Ο διάσημος αλχημιστής, ερμητικός φιλόσοφος, ιατρός και χημικός, πλην όμως αινιγματική φυσιογνωμία του 16ου αι. Φίλ. Αυρ. Θεόφρ. Μπομπάστους φον Χοχενχάϊμ, που προτιμούσε να τον λένε… Παρέκελσο, 300 περίπου χρόνια προ του Μεσμέρ, εγνώριζε πολύ καλώς και χρησιμοποιούσε σε διάφορες ασθένειες την μαγνητοθεραπεία.
Κι ενώ όλα αυτά ήταν γνωστά στην αρχαία Ελλάδα, ο σκοταδισμός του Μεσαίωνα, που επέφερε κυρίως η χριστιανοληψία, τα σκέπασε, τα έθαψε και χαρακτηρίζοντάς τα μαγείες και σατανικά πράγματα, τα καταχώνιασε στα βάθη της Ιστορίας και της Επιστήμης. Μετά, οι χριστιανοί έκλεισαν και τα αρχαία ελληνικά πανεπιστήμια, και έκλεισαν την πόρτα της Ανθρωπότητας στην Γνώση.
Παρ’ όλ’ αυτά, στην Νότιο Κορέα, μόλις πρόσφατα, ανακοινώθηκε ότι οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ένα μαγνητικό πεδίο για να φθάσουν τα καρκινικά κύτταρα πραγματικά σε αυτοκαταστροφή. Έτσι, το σώμα, μέσω της διαδικασίας του προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου (PCD), ή της αποπτώσεως, αφαιρεί τα παλαιά, ελαττωματικά, και μολυσμένα κύτταρα. Στην απόπτωση, το απορριφθέν κύτταρο ανταποκρίνεται σε ορισμένα σήματα που πέμπονται από το σώμα με τον θρυμματισμό. Τα άνοσα κύτταρα καταναλώνουν έπειτα αυτά τα θραύσματα. Οι μαγνήτες είναι αυτοί που βοηθούν να προκληθεί αυτή η απόπτωση, λένε οι επιστήμονες. Οι επιστήμονες πραγματοποίησαν τα πειράματα στα καρκινικά κύτταρα του εντέρου με την χρήση μαγνητικών πεδίων για να επάγει απόπτωση. Συνέδεσαν νανοσωματίδια σιδήρου σε αντισώματα, τα οποία δεσμεύουν τα μόρια «δεκτών» σε καρκινικά κύτταρα. Αυτά τα μόρια συγκεντρώνονται όταν εφαρμόζεται το μαγνητικό πεδίο, προκαλώντας το σήμα «αυτοκαταστροφής» και μ’ αυτόν τον τρόπο την απόπτωση. Στο συγκεκριμένο πείραμα, πάνω από το ήμισυ των κυττάρων καρκίνου του εντέρου κατεστράφησαν όταν το σήμα για την ομαδοποίηση απόπτωσης ετέθη σε ισχύ! Τα ανεπεξέργαστα κύτταρα παρέμειναν ανεπηρέαστα και αβλαβή (βλ. σχ. έρευνα του καθηγητού Jinwoo Cheon, του Πανεπ. Yonsei της Σεούλ).
Κορεάτες επιστήμονες, επίσης, ανακοίνωσαν μέθοδο αποτοξίνωσης του αίματος από τον μόλυβδο (και άλλων βαρέων μετάλλων), η οποία βασίζεται σε μικροσκοπικούς μαγνήτες. Με μαγνήτες κατάφεραν να απομακρύνουν το 96% των ιόντων μολύβδου από δείγματα αίματος! (βλ. σχ. έρευνα του Ζονγκ Χουα Γιουνγκ, του Εθν. Πανεπ. Γκιεονγκσάνγκ, 2009).
Είναι δε από παλαιότερες έρευνες γνωστό ότι τα μαγνητικά πεδία διεγείρουν τον εγκέφαλο. Επίσης, έχει αποδειχθεί πως η εφαρμογή μαγνητικών πεδίων, σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, μπορεί να προκαλέσει παροδική εξασθένιση των μαθηματικών ικανοτήτων. Και είναι λογικό, αφού το 30% των κυττάρων της επίφυσης έχουν μαγνητική ευαισθησία, ενώ και οργανικοί ιστοί περιέχουν μαγνητίτη!
