Η Πέρλα ήταν ένα ημίαιμο κοπριτάκι, με διαλυμμένο το πίσω πέλμα. Μας την έφεραν πριν έξι μήνες. Στην αρχή δεν τη συμπάθησα. Προτιμούσα τις γάτες -παρότι δεν είχα ποτέ σκύλο, για να ξέρω τη διαφορά.
Τώρα, κάθε φορά που βγαίνω απ” το σπίτι βάζει τη μουσούδα της ανάμεσα στα κάγκελα και με παρακολουθεί να φεύγω (μοιάζει, έτσι όπως είναι λευκή, με τον Μπάστερ Κήτον πίσω απ” τα κάγκελα). Όταν γυρίζω είναι ακόμα εκεί και τρέχει στην πόρτα για να με υποδεχτεί.
Με ακολουθεί όλη μέρα στο σπίτι κι όποτε κάθομαι έρχεται και με σκουντάει για να τη χαϊδέψω. Με κοιτάζει στα μάτια μ” εκείνο το πασίγνωστο θλιμμένο βλέμμα των σκύλων -και των κλόουν.
Όλοι την αισθανόμαστε ως μέλος της οικογένειας. Πώς θα μπορούσαμε να τη φάμε;
~~{}~~
Στον δυτικό κόσμο το να φας έναν σκύλο ή μια γάτα φαντάζει αποτρόπαιο, εγκληματικό -ίσως να είναι και ποινικό αδίκημα. Γιατί συμβαίνει αυτό, αφού ως κρεατοφάγοι τρώμε όλα τα άλλα ζώα;
Η πρώτη σκέψη είναι πως τα κατοικίδια δεν τα τρώμε επειδή συνδεόμαστε μαζί τους, ζούμε μαζί τους, τα νιώθουμε «μέλη της οικογένειας».
Κάποιος πιο κυνικός ίσως να σκεφτεί ότι οι σκύλοι δεν τρώγονται, καθότι σαρκοφάγα, ότι το κρέας τους θα είναι σκληρό και άνοστο, αχώνευτο, ίσως και επικίνδυνο.
Κάποιος τρίτος θα πει ότι τα σκυλάκια και οι γατούλες είναι χαριτωμένα ζώα (ζωάκια).
Κι ο τελευταίος θα υποστηρίξει ότι «πολύ απλά» αυτό δεν είναι στην κουλτούρα μας, λες και η «κουλτούρα» είναι ένας αμετάβλητος νόμος που γράφτηκε σε πέτρινες διαθήκες απ” τους φιλόσοφους, τους βασιλείς και τους ιερείς.
Η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Δεν τρώμε τους σκύλους, πολύ απλά, επειδή έχουμε πιο κατάλληλα ζώα να φάμε.
~~{}~~
Ας το πάρουμε αντίστροφα, ξεκινώντας απ” την κουλτούρα.
Ο πολιτισμός κάθε τόπου, κάθε λαού, διαμορφώνεται και εξελίσσεται διαρκώς. Ακόμα και το ύψιστο διατροφικό ταμπού, η ανθρωποφαγία, δεν είναι μια σταθερή προαιώνια αρχή, κάτι που απαγορεύεται παντού και πάντα. (Αλλά στην ανθρωποφαγία θα αναφερθούμε σε επόμενο κείμενο).
Η φασολάδα θεωρείτο το «εθνικό φαγητό» των Ελλήνων, όπως οι πατάτες των Ιρλανδών. Όμως, τι παράξενο, τα φασόλια και οι πατάτες ήρθαν απ” τον Νέο Κόσμο, μετά τη γενοκτονία του 1492
Τα φασόλια είναι καλή πηγή φυσικών πρωτεϊνών, το κρέας των φτωχών. Όμως απ” τη στιγμή που η παραγωγή κρέατος εκβιομηχανίστηκε και έγινε φτηνό, τα φασόλια έπαψαν να είναι το εθνικό μας φαγητό.
Οι διατροφικές μας συνήθειες άλλαξαν. Τρώμε πιο συχνά κοτόπουλο, χοιρινό και βοδινό, παρά φασόλια. Αλλά δεν τρώμε σκυλιά. Μήπως επειδή είναι χαριτωμένα;
Ο όρος «χαριτωμένος» είναι ασφαλώς υποκειμενικός. Κατά τη γνώμη μου ένα κουνελάκι, που μοιάζει με λούτρινο ζωάκι (παραβλέποντας ότι τρώει τα περιττώματα του), είναι απείρως πιο χαριτωμένο. Όμως το κάνουμε στιφάδο.
Τα κατσικάκια είναι εξίσου χαριτωμένα, έτσι όπως χοροπηδούν στους αγρούς. Όμως τα κάνουμε φρικασέ.
Τα γουρουνάκια, τα μοσχαράκια, είναι κι αυτά πολύ όμορφα, χαριτωμένα, ζώα. Τα κάνουμε μπριζόλες.
Και τι να πει κανείς για το περήφανο άτι, που στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ δεν το προτιμούν, αλλά στη δυτική Ευρώπη δεν το περιφρονούν -ας μην αναφερθούμε στους σουηδικούς κεφτέδες.
Τρώμε ελάφια (Μπάμπι) και περιστέρια (Άγιο Πνεύμα). Έχω ακούσει από παλιότερους τις γαστριμαργικές τους περιπέτειες, όταν έφαγαν χελώνα ή σκατζόχοιρο (μοιάζει στη γεύση με μικρό γουρούνι, έτσι μου είπαν).
Όμως σκυλιά και γάτες δεν τρώμε, πέρα από περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπου η πείνα μας οδηγεί σε διατροφικές «διαστροφές».
~~{}~~
Ο Ψαθάς, στα χρονογραφήματα του απ” την Κατοχή, αναφέρει περιπτώσεις όπου οι γάτες είχαν εξοντωθεί στις γειτονιές -μετά τα πιο εύκολα θηράματα, τους πιστούς σκύλους.
Κάποιος δικαστής είχε ως κατηγορούμενο έναν άνθρωπο που δεν είχε αφήσει γάτα για γάτα -και πιθανότατα πουλούσε μέρος του κρέατος.
«Τι να κάνω, κύριε δικαστά», απολογήθηκε εκείνος. «Τα παιδιά μου πεινούσαν. Τις γάτες θα λυπηθώ;»
«Κι ετρώγατε γάτες;»
«Τι να κάνουμε, κύριε δικαστά. Ό,τι βρίσκαμε το τρώγαμε.»
Ο δικαστής έκανε μια παύση και μετά ρώτησε, χαμηλόφωνα:
«Και πώς είναι;»
«Πώς είναι τι;»
«Το κρέας της γάτας.»
«Σαν κουνέλι, κύριε δικαστά.»
Αθωώθηκε.
Στην Κατοχή πέρα απ” τα κατοικίδια μεγάλη πέραση είχαν οι γάιδαροι. Η κουλτούρα, ο πολιτισμός είναι ελαστικός.
~~{}~~
Το κρέας του σκύλου τρώγεται κι όπως διαβεβαιώνουν οι Μαορί είναι νοστιμότατο. Αρκεί να παραχώσεις το γδαρμένο σκυλί σ” ένα λάκκο με κάρβουνα και να το αφήσεις να σιγοψηθεί. (Μάλλον είναι η ιδέα μου, αλλά η Πέρλα με κοιτάζει με τρόμο, σαν να έχει καταλάβει τι γράφω).
Όλα τα κρέατα τρώγονται, όλα μπορεί να τα χωνέψει το στομάχι μας. Ακόμα και το ανθρώπινο (αλλά για την ανθρωποφαγία θα μιλήσουμε στο επόμενο κείμενο).
~~{}~~
Αφού καταρρίπτονται όλες οι άλλες ενστάσεις μένει μόνη η ηθική: Δεν τρώμε τα κατοικίδια, τα χαϊδεμένα, τα pet, τα ζώα με τα οποία συνδεόμαστε συναισθηματικά.
Στη σύγχρονη εποχή, όπου το κρέας είναι κάτι που αγοράζουμε σε κομμάτια ή συσκευασμένο, χωρίς να θυμίζει καθόλου το ζώο απ” όπου προήρθε, αυτό ακούγεται πολύ λογικό. Πώς να συνδεθείς με μισό κιλό κιμά ή δυο χοιρινές μπριζόλες;
Δεν είναι ζώα, είναι κρέας.
Τα παιδιά της πόλης δεν έχουν δει ποτέ κατσίκι, γουρούνι, αγελάδα, ίσως ούτε κότα.
Νομίζουν ότι είναι κάτι νεκρό εκ των προτέρων ή -όταν καταλαβαίνουν ότι το σκοτώσαμε για να το φάμε- αδυνατούν ν” αντιληφθούν τη φρικιαστική πράξη της σφαγής.
Οι περισσότεροι άνθρωποι της γενιάς μου έχουν δει κόκορα να τρέχει στην αυλή του χωριού με κομμένο κεφάλι. Έχουν δει πόσο αίμα έχει μια σφαγμένη κότα. Και ίσως να έχουν δει και χειρότερα.
~~{}~~
Ήμουν δέκα χρονών όταν είδα να σφάζουν το κατσίκι του Πάσχα. Ο χασάπης που το “κανε ήταν γρήγορος κι ακριβής, σαν χειρουργός, όμως η εμπειρία ήταν φρικιαστική.
Όχι μόνο για το αίμα, τις φωνές ή τη βρώμα που έβγαλε όταν του άνοιξε το στομάχι.
Το χειρότερο ήταν ότι εκείνο το κατσικάκι, την Ασπρούλα, την είχαμε ταΐσει με τα χέρια μας. Ήταν ένα όμορφο, χαριτωμένο (και ζωντανό) μικρό, όλο περιέργεια, που ερχόταν και μασουλούσε τα μανίκια μας, μας κουτουλούσε, κοιμόταν «σαν μωρό» δίπλα στη μάνα του.
Κι έπειτα είχε γίνει το κυρίως πιάτο του Πασχαλινού τραπεζιού. Εκείνο το Πάσχα έφαγα μόνο πατάτες.
~~{}~~
Οι άνθρωποι της υπαίθρου ήταν πολύ συνδεδεμένοι με τα ζώα τους. Ήταν κατοικίδια ζώα, όπως κι οι σκύλοι.
Τα γουρούνια μαθαίνουν να συμπεριφέρονται, όταν ζουν κοντά στους ανθρώπους, ακριβώς σαν τους σκύλους. Πλέον σε πολλές δυτικές χώρες γίνονται pet.
Αν τύχει να παρακολουθήσεις βοσκό εν ώρα εργασίας θα δεις πόσο συνδεδεμένος είναι με τα ζώα του. Καθένα έχει το όνομα του και τον χαρακτήρα του. Δεν είναι κομμάτια κρέατος, είναι ζωντανά, είναι παρέα.
Όταν όμως έρχεται η ώρα τους τα σφάζουν, χωρίς δάκρυα.
~~{}~~
Οι λαοί που είχαν την κυνοφαγία στο μενού (Πολυνησία, Νέα Ζηλανδία, Χαβάι, προκολομβιανό Μεξικό, Κίνα) ήταν πολύ περισσότερο συνδεδεμένοι με τα σκυλιά τους.
Ανθρωπολόγοι αναφέρουν ότι οι γυναίκες θήλαζαν τα κουτάβια μαζί με τα μωρά τους. Τους έδιναν όνομα, τα φρόντιζαν, κοιμόντουσαν μαζί (αγκαλιά). Τα αγαπούσαν όσο κάποιος που αγόρασε το σκυλί του απ” το pet-shop. Ίσως και περισσότερο, γιατί τα είχαν ανάγκη.
Μόλις μεγάλωναν αρκετά τα έτρωγαν.
Γιατί το έκαναν; Επειδή είναι πρωτόγονοι, βάρβαροι, σε αντίθεση μ” εμάς τους πολιτισμένους;
Θα σας απογοητεύσω, αλλά η «ανώτερη κουλτούρα» μας διαμορφώνεται από εξωτερικούς παράγοντες που δεν ελέγχουμε -και συνήθως αγνοούμε.
Στα μέρη που ανέφερα η κυνοφαγία ήταν επιβεβλημένη, καθώς ο σκύλος ήταν το μόνο εξημερωμένο ζώο.
Το κυνήγι είναι προτιμότερο μόνο στα μέρη όπου υπάρχουν άφθονα και μεγαλόσωμα θηράματα. Οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής, όπου υπήρχαν βίσωνες, δεν έτρωγαν τους σκύλους τους. Άλλοι, στα δάση της περιοχής που ονομάστηκε Νέα Υόρκη, τιμούσαν το σκυλίσιο κρέας.
Στην Πολυνησία, στη Χαβάη, στην Αϊτή, στη Νέα Ζηλανδία, δεν υπήρχε κυνήγι. (Πόσοι να χορτάσουν μ” ένα κίβι;)
Στην Ευρώπη είχαμε τα μηρυκαστικά. Πρόβατα και κατσίκια στις πιο άγονες περιοχές, αγελάδες και άλογα όπου υπήρχαν λιβάδια, γουρούνια όπου υπήρχαν δάση και βελανίδια (ο Οβελίξ ποτέ δεν θα φάει τον Ιντεφίξ).
Ο σκύλος σ” αυτές τις περιοχές ήταν πιο χρήσιμος ως ποιμενικός ή ως κυνηγετικός και φύλακας, παρά ως κρέας (αφού τρώει τις ίδιες τροφές μ” εμάς).
Στους Εσκιμώους της Αλάσκας χρησίμευε ως μεταφορική δύναμη. Αυτές οι φυλές είχαν ανάγκη τα σκυλιά για να επιζήσουν και τα σέβονταν τόσο πολύ που δεν τα σκότωναν ούτε όταν γερνούσαν ή τραυματίζονταν.
Όπως φαίνεται δεν τρώμε τα κατοικίδια μας, γιατί έχουμε πολύ καλύτερα (πιο παραγωγικά κατά κάποιο τρόπο) ζώα να φάμε. Μήπως αυτή η πρόταση ακούγεται αηθής;
~~{}~~
Ο άνθρωπος είναι ζώο παμφάγο, αλλά προτιμάει να τρώει κρέας. Είναι φυλογενετική προτίμηση και ανάγκη, όσο και να προσπαθούν να μας πείσουν για το αντίθετο οι χορτοφάγοι.
Οι πιο κοντινοί μας συγγενείς, οι χιμπατζήδες, τρώνε όσο πιο συχνά μπορούν κρέας, παρότι δεν είναι καλοί θηρευτές. Τρώνε μικρά θηράματα -έντομα, ερπετά και τρωκτικά, μικρές μαϊμούδες, κάποιες φορές και τους χιμπαντζήδες-εχθρούς.
Οι παλαιοντολόγοι υποστηρίζουν ότι ο εγκέφαλος εξελίχτηκε όταν ο Homo ξεκίνησε να μαγειρεύει το κρέας -οπότε μπόρεσε να φάει και να χωνέψει μεγαλύτερες ποσότητες.
Δεν έχει βρεθεί καμία φυλή που να ήταν αποκλειστικά χορτοφαγική -από πεποίθηση. Τρώμε κρέας από τότε που υπάρχουμε ως είδος -και πιο πριν.
Σε φυλές του Αμαζονίου υπάρχουν διαφορετικές λέξεις για την «πείνα» και για την «πείνα για κρέας».
Σε άλλες της Νέας Γουινέας, όταν κάποιος έλεγε «έχω πέντε μέρες να φάω», εννοούσε ότι έχει πέντε μέρες να φάει κρέας.
Η χορτοφαγία και η ειδικά η πιο σκληροπυρηνική της εκδοχή, veganism, είναι μια παρά φύσιν κατάσταση.
Όμως ο άνθρωπος είναι εκείνο το ζώο που μπορεί να ξεπεράσει τη φύση του.
~~{}~~
Όσο και να προσπαθήσουν οι χορτοφάγοι, ο άνθρωπος θα σταματήσει να τρώει κρέας μόνο όταν δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα το κάνουν ασύμφορο, όταν θα βρεθεί ένας καλύτερος τρόπος διατροφής.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι θα είναι τα έντομα (όμως κι αυτά ζωντανά δεν είναι;)
Ίσως η λύση να έρθει απ” την τεχνολογία και την επιστήμη. Αν, για παράδειγμα, καταφέρναμε να φωτοσυνθέτουμε τότε δεν θα χρειαζόταν να σφάζουμε ζώα ούτε καν να κόβουμε φυτά. Ακούγεται σαν αστείο («The best case scenario: Άνθρωποι που φωτοσυνθέτουν»), αλλά πριν τριάντα χρόνια θεωρούσαμε επιστημονική φαντασία τις βιντοκλήσεις.
Μέχρι τότε, αν δεν μπορείτε να σταματήσετε να τρώτε κρέας για ηθικούς λόγους, τουλάχιστον περιορίστε “το όσο μπορείτε.
Όλα τα ζώα είναι ζωντανά, όχι μόνο το σκυλί μας.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Πληροφορίες άντλησα απ” το βιβλίο του ανθρωπολόγου Marvin Harris, «Η ιερή αγελάδα και ο βδελυρός χοίρος», εκδόσεις τροχαλία.
