Γυναίκες από Όλο τον Κόσμο Πέφτουν Θύματα Sex-Trafficking στην Ελλάδα
Σε καιρούς λιτότητας, η αξία της ανθρώπινης ζωής φαίνεται πως πέφτει κατακόρυφα. Ξαφνικά, οι άνθρωποι βρίσκονται να αποφεύγουν σφαίρες από καουτσούκ, να παίρνουν καταστροφικές δόσεις ναρκωτικών και να αυτoπυρπολούνται, ενώ οι κυβερνήσεις τους κοιτάζουν κι αναρωτιούνται πώς να σώσουν την κατάσταση. Η Ελλάδα, ειδικότερα, έχει αποδειχθεί ότι είναι μια υποδειγματική περίπτωση για μελέτη του πώς η έλλειψη χρημάτων οδηγεί σε περισσότερα προβλήματα, και το τελευταίο πρόβλημά της είναι η σωματεμπορία. Παρά το γεγονός ότι η πορνεία στην Ελλάδα είναι νόμιμη, κατά τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των νομίμως καταχωρημένων εργαζομένων του σεξ έχει επισκιασθεί από το πλήθος των μη εγγεγραμμένων αλλοδαπών γυναικών, που φημολογείται ότι κάνουν σεξ ακόμη και για μόλις πέντε ευρώ. Τα περισσότερα από αυτά τα κορίτσια λέγεται ότι διακινούνται από το εξωτερικό, και, παρά τις προσπάθειες της χώρας να ελέγξει την κατάσταση, πρόκειται για μια πληγή που συνεχίζει να κακοφορμίζει.
«Κάθε κατάσταση είναι διαφορετική και το κάθε κορίτσι έχει μια πολύ διαφορετική ιστορία», είπε η φωτογράφος Μυρτώ Παπαδοπούλου, της οποίας το trans-media πρότζεκτ «Οι Συνοδοί», στοχεύει στο να καταγράψει τις ζωές των εργαζομένων του σεξ, καθώς και στο να τους προσφέρει πρακτική βοήθεια. Το έργο έχει διάφορες πτυχές: από τη δημιουργία ενός ασφαλούς σπιτιού σε συνεργασία με τον ελληνικό Στρατό Σωτηρίας, μέχρι την οργάνωση ενός εργαστηρίου φωτογραφίας για πόρνες και για γυναίκες που έχουν πέσει θύματα εμπορίας ανθρώπων. Η Μυρτώ ξεκίνησε το πρότζεκτ το 2009, όταν παρατήρησε «μια έκρηξη των ταινιών πορνό στην Αθήνα με πρωταγωνιστές, D-list διασημότητες. Ήθελα να μάθω πώς πουλήθηκαν τόσο πολλά αντίγραφα ταινιών πορνό, ενώ η Ελλάδα βρισκόταν σε κατάσταση χάους». Δεδομένου ότι συζήτησε το θέμα με όλο και περισσότερους ανθρώπους , η έμφαση μετατοπίστηκε γρήγορα από το πορνό, στην πορνεία και την εμπορία ανθρώπων.
Η Μυρτώ φωτογραφίζει τις γυναίκες που γνωρίζει στους δρόμους της Αθήνας, μόνο εφόσον έχει διαμορφώσει σχέσεις μαζί τους πρώτα. Έχει ακούσει ιστορίες για το πώς οι νταβατζήδες χαράκωναν τα πρόσωπα των κοριτσιών ή τα κλείδωναν σε αυτοκίνητα -ενώ μια ιδιαίτερα αποκρουστική, μιλούσε για ένα κορίτσι που το κλείδωσαν σε ένα διαμέρισμα και το βίασαν κατ' επανάληψη οι απαγωγείς του. Όταν άφησαν την πόρτα ξεκλείδωτη και αυτό δραπέτευσε, τρέχοντας στο κτίριο γυμνό και ουρλιάζοντας για βοήθεια, κανείς δεν ήρθε να το περιθάλψει.
Η Θεοδώρα Γιάννη, μια κοινωνική λειτουργός του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης, συνεργάζεται με αυτές τις γυναίκες όταν φεύγουν από το εμπόριο του σεξ, πράγμα που συνήθως συμβαίνει όταν συλλαμβάνονται κατά τη διάρκεια αστυνομικής επιχείρησης ή όταν τις διώχνουν οι διακινητές τους επειδή είναι πολύ άρρωστες ή έγκυες. Το Κέντρο παρέχει καταφύγιο και ψυχοκοινωνική υποστήριξη για τα θύματα που το επιθυμούν.
«Έχουμε γυναίκες που κλειδώνουν και αμπαρώνουν τις πόρτες τους, γυναίκες που κοιμούνται με τα φώτα αναμμένα, και κάποιες που δεν θέλουν να ξυπνήσουν», λέει η κ. Γιάννη. «Η ώρα που έρχονται σε μας είναι συχνά η στιγμή που συνειδητοποιούν ότι έχουν χάσει τα πάντα. Συνειδητοποιούν την κενότητα των όποιων ελπίδων ή προσδοκιών ότι θα βγάλουν χρήματα για τις οικογένειες που είχαν αφήσει πίσω. Πολλές από αυτές δεν μπορούν να κοιμηθούν κανονικά. Συνήθως έχουν εφιάλτες και φλας μπακ σε ό, τι έχουν περάσει, και είναι πολύ ανήσυχες, διότι δεν ξέρουν τι να πουν στις οικογένειές τους ή πώς να τους πουν αυτό που τους έχει συμβεί», προσθέτει η κοινωνική λειτουργός Μαργαρίτα Μπαρμακέλλη.
Σύμφωνα με τη Θεοδώρα, οι περισσότερες από τις γυναίκες έρχονται στη χώρα, απαντώντας σε πλαστές αγγελίες για δουλειά, και, είτε χειραγωγούμενες συναισθηματικά είτε με σωματικές απειλές, εξωθούνται στο εμπόριο του σεξ. Υπάρχει επίσης η τεχνική του «εραστή», πράγμα που σημαίνει ότι ο σωματέμπορος αρχίζει μια σχέση με μια κοπέλα πριν να την βάλει παράνομα στη χώρα, ενώ μερικές φορές, την παντρεύεται και της κάνει και παιδιά ως μέσο επιβολής και κυριαρχίας. Με τα κορίτσια από την Αφρική -μια πιο πρόσφατη προσθήκη στο ελληνικό εμπόριο του σεξ - ο διακινητής ή ο νταβατζής απειλεί συχνά τις ίδιες και τις οικογένειές τους με πνευματιστικές κατάρες.
Η Γιάννη και η Μπαρμακέλλη συνεργάσθηκαν με μια γυναίκα που ήρθε στη χώρα με το πρόσχημα ότι θα της δινόταν μια νόμιμη δουλειά. Αφού, όμως, πέρασε παράνομα τα σύνορα, οι δουλέμποροι πήραν το διαβατήριό της, αντικαθιστώντας το με ένα ψεύτικο, μαζί με πλαστά έγγραφα διαμονής. Οι διακινητές χρησιμοποίησαν στη συνέχεια ένα άλλο κορίτσι, μια πόρνη που μετατράπηκε σε τσατσά, για να την πείσει να μπει στο εμπόριο του σεξ, με την υπόσχεση ότι θα βγάλει πολλά χρήματα -χρήματα που θα εμπιστευόταν στον διακινητή για να της τα φυλάξει. Για τέσσερα χρόνια η κοπέλα δούλευε πολλές ώρες κάθε μέρα σε όλη την Ελλάδα, εξοικονομώντας αυτό που πίστευε ότι ήταν πλέον ένα βαρύ κομπόδεμα .
Οι διακινητές της είχαν πει ότι φύτεψαν ένα μικρόφωνο στο δωμάτιο, και θα ήξεραν αν εκείνη αρνήθηκε οποιοδήποτε σεξουαλικό αίτημα από τον πελάτη. «Κάποια στιγμή] είχε ζητήσει πίσω το αρχικό διαβατήριό της και κακοποιήθηκε τόσο άσχημα που δεν μπορούσε να δουλέψει για μια εβδομάδα », δηλώνει η Μπαρμακέλλη. «Στη συνέχεια, όταν ο πατέρας της αρρώστησε βαριά κι έπρεπε να πάει πίσω στην πατρίδα της, ζήτησε τα λεφτά της, αλλά ο διακινητής της έδωσε μόνο ένα μικρό ποσό, παρακρατώντας τα υπόλοιπα. Το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να επιστρέψει στην Ελλάδα παράνομα, γιατί δεν ήθελε να χάσει το υπόλοιπο των χρημάτων της. Προφανώς, όταν η αστυνομία την έφερε στο Κέντρο, το κύριο μέλημά της ήταν να μη χάσει όλα αυτά τα χρήματα. Ήταν πεπεισμένη ότι ο προαγωγός της είχε φερθεί καλά, αλλά καθώς ο χρόνος περνούσε και θυμόταν τις εμπειρίες της, άλλαξε γνώμη».
Μια άλλη περίπτωση αφορά μια νεαρή Αφρικανή που ήθελε να έρθει στην Ευρώπη για να σπουδάσει: Της είχαν υποσχεθεί ένα διαβατήριο, αλλά αυτό που πραγματικά συνέβη ήταν ότι κατέληξε κλειδωμένη σε σκοτεινά δωμάτια σε διάφορες χώρες, αναγκαζόταν να έχει σεξουαλικές σχέσεις με πολλούς πελάτες όλη την ημέρα, και δεν είχε ιδέα τι ώρα της ημέρας ήταν. «Απελευθερώθηκε μόνο όταν είχε γίνει τόσο άρρωστη που ήταν άχρηστη για τον νταβατζή», είπε η Θεοδώρα.
Πρόσθεσε ότι τα θύματα σωματεμπορίας υφίστανται κακοποιήσεις και ψυχολογικά τραύματα που δεν διαφέρουν από των αιχμαλώτων πολέμου. Πιστεύει ότι η οικονομική κρίση, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο, είναι ο κύριος λόγος που οι άνθρωποι εκτίθενται μόνοι τους σε αυτή την κατάσταση. «Αυτές οι γυναίκες έρχονται εδώ για να εργαστούν, αλλά τα πράγματα είναι απλά πιο δύσκολα εδώ. Είναι πιο δύσκολο να βρουν δουλειά και να ενσωματωθούν».
Μία από τις γυναίκες που συνεργάζεται η Μυρτώ Παπαδοπούλου είναι η Μαρί. Δεν είναι θύμα εμπορίας ανθρώπων, αλλά μια παλιάς σχολής, υψηλής ποιότητας Ελληνίδα πόρνη που πιστεύει ότι παρέχει μια υπηρεσία στην κοινωνία -μια σπάνια περίπτωση σήμερα στην Αθήνα. Παρά το γεγονός ότι η πορνεία δεν ήταν αρχικά το κύριο επάγγελμά της, το ασκεί για περισσότερα από 30 χρόνια. Καθισμένη όχι πολύ μακριά από εκεί όπου εργάζεται στους δρόμους τη νύχτα, η Μαρί μου είπε ότι δεν βλέπει πλέον άλλες Ελληνίδες που να εργάζονται στους δρόμους μαζί της. Μου περιέγραψε τον τρόπο που το εμπόριο του σεξ στην Ελλάδα έχει κορεσθεί με αυτά τα πολύ νεαρά κορίτσια που διακινούνται παράνομα από άλλες χώρες -τα κορίτσια που θα κάνουν απολύτως τα πάντα για ψίχουλα.
«Αυτά τα νεαρά κορίτσια δεν ξέρουν πώς να φροντίσουν τον εαυτό τους σε σχέση με την υγιεινή και την πρόληψη ασθενειών», είπε. «Το γεγονός ότι έχω εργαστεί όλα αυτά τα χρόνια και είμαι ακόμα εδώ, κάτι λέει». Οι διακινητές έχουν ελέγξει την αγορά, αναγκάζοντας τη Μαρί να εργάζεται περισσότερες ώρες μόνο για να βρει έναν πελάτη, κι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον οι περισσότερες Ελληνίδες πόρνες έχουν εγκαταλείψει τη χώρα σε αναζήτηση αγορών όπου ο ανταγωνισμός δεν είναι τόσο έντονος.
«Οι γεροντότεροι άνδρες πηγαίνουν με αυτά τα νεαρά κορίτσια, ώστε να μπορούν να βγάλουν τα άρρωστα απωθημένα τους σε αυτά», λέει η Μαρί. «Πολλά από αυτά τα κορίτσια κρύβονται από την αστυνομία σε παράνομα μπουρδέλα, σε στούντιο [εκσυγχρονισμένα μπουρδέλα] και στο Διαδίκτυο». Στη συνέχεια η Μαρί εξηγεί ότι το επάγγελμα έχει χάσει και την απλότητά του. «Δεν είναι πλέον θέμα διαπραγμάτευσης μιας τιμής για φυσιολογικό σεξ. Οι Έλληνες έχασαν τα μυαλά τους και έχουν γίνει δέκα φορές πιο διεστραμμένοι», είπε, κατηγορώντας τους ως παιδεραστές, τεμπέληδες και καμένους δαίμονες του σεξ. «Δεν αντιμετωπίζω μόνο την οικονομική κρίση. Είμαι αντιμέτωπη με όλους αυτούς τους τρελούς –με την κρίση στα μυαλά των Ελλήνων». Η Μυρτώ υπολογίζει ότι πολλοί από τους πελάτες, με τους οποίους έχει μιλήσει, είναι θύματα από μόνοι τους -δυστυχισμένοι, μόνοι και ανασφαλείς. «Θέλω να προσεγγίσω την πλευρά των ανδρών και να καταλάβω γιατί. Είναι μόνο η λίμπιντο; Τι τους κάνει να πάνε εκεί, ποιος είναι ο λόγος;».
Εν μέρει, λέει, έχει να κάνει με τον ελληνικό πολιτισμό, αναφέροντας, για παράδειγμα, πώς, μερικές φορές, Έλληνες πατεράδες πάνε τους γιους τους σε οίκους ανοχής για να χάσουν την παρθενιά τους. Όπως τονίζει «Μερικές φορές φοβούνται ότι ο γιος τους θα γίνει ομοφυλόφιλος και πιστεύουν ότι έτσι θα τον αποτρέψουν». Επιπλέον, όταν διαπραγματεύονται το σεξ στην Ελλάδα, οι άνδρες πληρώνουν συχνά παραπάνω για να το κάνουν χωρίς προφυλακτικό. Φαίνεται πως το να φοράς προφυλακτικό δεν θεωρείται αρκετά ανδροπρεπές .
Η Μαρί υποστηρίζει ότι οι πελάτες γνωρίζουν αν μια γυναίκα είναι θύμα εμπορίας ανθρώπων: «Μπορούν να το αναφέρουν χωρίς να αναλάβουν κάποιους κινδύνους». Ο Ηρακλής Μοσκώφ, Εθνικός Συντονιστής του τμήματος trafficking στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών, φαίνεται να έχει μια ελαφρώς διαφορετική άποψη: «Οι άνδρες συνήθως δεν επηρεάζονται από εκστρατείες ευαισθητοποίησης, αλλά, όπως και να έχει, αυτές οι παραδοσιακές εκστρατείες δεν είναι αρκετές. Χρειαζόμαστε πιο δημιουργικούς ανθρώπους όπως η Μυρτώ να εμπλακούν, και χρειαζόμαστε επίσης οι διάφοροι γραφειοκρατικοί τομείς αλλά και οι χώρες να μάθουν να συνεργάζονται».
«Οι έμποροι είναι πολύ οργανωμένοι και πολύ διεθνείς .Θα πρέπει να κάνουμε το ίδιο με την έννοια ότι προσπαθούμε να γίνουμε πιο διεθνείς στον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιδρούμε», προσθέτει.
Ωστόσο, το δικαστικό σύστημα στην Ελλάδα είναι τόσο οπισθοβαρές, ώστε μπορεί να πάρει από πέντε έως δέκα χρόνια για να καταλήξει σε καταδικαστική απόφαση, γεγονός που καθιστά δύσκολη τη δίωξη κατηγορουμένου σωματέμπορου. Σύμφωνα με τον Μοσκώφ, η ποινική δίωξη γίνεται όλο και πιο δύσκολη δεδομένου ότι τα θύματα που αποφασίζουν να κάνουν καταγγελία, συχνά αδυνατούν ή δεν επιθυμούν να περιμένουν στη χώρα αρκετό καιρό, ώστε να ολοκληρωθεί η δικαστική διαδικασία .
Ενώ μερικές εκθέσεις εκτιμούν το σύνολο των εργαζομένων του σεξ στην Ελλάδα σε περίπου 20.000, οποιοιδήποτε αριθμοί είναι κάθε άλλο παρά αξιόπιστοι. «Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στατιστικά στοιχεία που θα μπορούσαν να μας παρέχουν ποιοτικά και ποσοτικά ασφαλή αποτελέσματα. Αυτό οφείλεται στη μαζική φύση του φαινομένου και στο γεγονός ότι η εμπορία ανθρώπων είναι ένα σιωπηλό έγκλημα, αλλά και στην έλλειψη συντονισμού των ομάδων δράσης, των διοικητικών και ρυθμιστικών αρχών της χώρας και της ΕΕ», δηλώνει ένας εκπρόσωπος της ΜΚΟ Αγάπη 146 -μιας ομάδας που έχει θέσει ως στόχο να επαληθεύσει έναν οριστικό αριθμό όσον αφορά το μέγεθος του προβλήματος. «Οι αριθμοί για τη διακίνηση ανθρώπων βασίζονται κυρίως σε εικασίες και εκτιμήσεις σε όλο τον κόσμο».
Για να κλείσω με μια ελάχιστα ευχάριστη νότα, η Θεοδώρα Γιάννη αναφέρει ότι παρά την πρόσφατη έξαψη για την άνοδο του νεοναζιστικού κινήματος της Χρυσής Αυγής, οι άνθρωποι που εθελοντικά προσφέρονται να βοηθήσουν το Κέντρο τους δεν ενδιαφέρονται από ποιες χώρες είναι τα κορίτσια. «Θέλουν μόνο να τις βοηθήσουν», λέει . Η Μυρτώ, με τη σειρά της, συνειδητοποιεί ότι «Οι Συνοδοί» δεν θα λύσουν το τεράστιο πρόβλημα της διακίνησης, αλλά πιστεύει ότι η όλη προσπάθεια θα έχει αξία, αν απλώς η ζωή ενός ατόμου αλλάξει. Τον Νοέμβριο, η ίδια και ο Μοσκώφ έχει προγραμματισθεί να προεδρεύσουν σε μια συζήτηση στην ΕΕ.
Gregory Frye, Photos: Myrto Papadopoulos
.jpg "Στη χώρα των φαντασμάτων")
