Η εποχή της αφηρημένης εξουσίας
Λίγες ώρες πριν εκπνεύσει το έτος 2017 και το αλληλοφάγωμα – που πλέον έχει καταλήξει να αποτελεί βασική δραστηριότητα του ανθρώπινου είδους – συνεχίζεται. Μια γρήγορη ματιά στην τηλεόραση θα επιβεβαιώσει την επικράτηση της εν λόγω δραστηριότητας. Πολιτικοί διαφόρων κατευθύνσεων, δημοσιογράφοι και τηλεοπτικά πρόσωπα αναλώνονται σε έναν ατέρμονα αγώνα για το ποιος έχει την μεγαλύτερη ευθύνη για την κατάσταση, στην οποία έχουμε περιέλθει ως χώρα. Μιλάνε διαρκώς για νούμερα και ποσοστά ξεχνώντας – ή κάνοντας ότι ξεχνάνε – πως πίσω από τα νούμερα και τα ποσοστά βρίσκονται άνθρωποι κι όχι μαθηματικοί υπολογισμοί. Για την κατάσταση, στην οποία έχουμε περιέλθει ως είδος, δεν μιλάει κανείς. Η συζήτηση επικεντρώνεται στην ανταλλαγή πυρών μεταξύ των διαφόρων πολιτικών κατευθύνσεων.
Εάν προσπαθήσουμε να ανέβουμε ένα σκαλοπάτι πιο ψηλά και να κοιτάξουμε την κατάσταση έτσι όπως έχει διαμορφωθεί, θα συνειδητοποιήσουμε την φαυλότητα στην οποία έχουμε μπλεχτεί και συνεχίζουμε να ακολουθούμε σαν υπνωτισμένοι. Η εποχή που διανύουμε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «η εποχή της αφηρημένης εξουσίας». Άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο αντιλαμβανόμαστε πως υφιστάμεθα μια αισχρή και στυγνή εξουσία, την οποία όμως μας είναι δύσκολο να συγκεκριμενοποιήσουμε. Είναι η λεγόμενη εξουσία της ελεύθερης αγοράς. Ακόμα και τα πολιτικά κόμματα μοιάζουν αδύναμα μπροστά σ’ αυτήν την μορφή εξουσίας, η οποία τα επισκιάζει μετατρέποντάς τα σε τραπουλόχαρτα. Μοιάζει σαν να συμμετέχουν σ’ ένα παιχνίδι με βασικό τζογαδόρο τον Νόμο της Αγοράς, ο οποίος τα μεταχειρίζεται αυτοβούλως.
Στην προσπάθειά μας να αντιμετωπίσουμε τον τζογαδόρο αυτόν κάνουμε ένα βασικό σφάλμα. Το σφάλμα μας είναι ότι δεχόμαστε να παίξουμε μαζί του. Έτσι, μπαίνουμε σε ένα παιχνίδι που εξαρχής είμαστε χαμένοι. Ο λόγος για τον οποίο είμαστε χαμένοι είναι γιατί ακόμα δεν είμαστε έτοιμοι. Όχι επειδή δεν έχουμε τις δυνάμεις, αλλά επειδή οι δυνάμεις μας δεν έχουν ενωθεί σε έναν κοινό στόχο. Δεν έχουμε προετοιμαστεί κατάλληλα ώστε να αντιμετωπίσουμε τον Νόμο της Αγοράς, γιατί δρούμε κατά μόνας. Βασική πρακτική του Νόμου της Αγοράς είναι η διάλυση της συλλογικότητας και η αποστασιοποίηση μεταξύ των ανθρώπων. Αυτό ακριβώς παρατηρείται και στις ανθρώπινες σχέσεις. Σε όλα τα επίπεδα των σχέσεων – διατομικό, κοινωνικό, πολιτικό – επικρατεί μια επιφύλαξη. Ο άνθρωπος έχει πάψει να πιστεύει τόσο στον εαυτό του όσο και στον άλλον. Το μόνο του μέλημα είναι να περισώσει ό,τι του έχει απομείνει. Κι αν του έχει απομείνει ο εαυτός του πάλι καλά. Αν έχει χάσει κι αυτόν, τότε η πορεία διαγράφεται θολή.
Είναι όχι απλώς ανάγκη, αλλά χρέος προς τον ίδιο μας τον εαυτό, να έχουμε πίστη στον άνθρωπο• πίστη στον άνθρωπο που μπορεί να αλλάξει, πίστη στον νέο άνθρωπο που μπορεί να αναγεννηθεί μέσα από τη δύνη των εξελίξεων που βιώνουμε, όχι απλώς ως χώρα αλλά ως είδος. Η πίστη πάει χέρι-χέρι με την υπευθυνότητα. Οφείλουμε να είμαστε υπεύθυνοι για κάθε πράξη που επιτελούμε και για κάθε λόγο που παραθέτουμε. Δεν αρκεί να τοποθετούμε τις ευθύνες για το ό,τι συμβαίνει στις εκάστοτε πολιτικές πρακτικές, αφενός γιατί ήταν δικές μας επιλογές και αφετέρου γιατί έχουμε πάντα την επιλογή να δράσουμε αντί να καταδικάσουμε. Τέλος, η συλλογική δράση είναι αυτή που θα μας δώσει το πλεονέκτημα στις όποιες επιλογές αποφασίσουμε να ακολουθήσουμε. Η συμφιλίωση και η ένωση προς μια πορεία ανατροπής της υφιστάμενης κατάστασης, πέρα από τις όποιες επιμέρους διαφορές, θα αποτελέσουν τον ακρογωνιαίο λίθο της αλλαγής.
Η τοποθέτηση ενός ομιλητή σε μια πρωινή ενημερωτική εκπομπή πως «Η ιστορική πραγματικότητα δεν δημιουργεί πολιτικές αποφάσεις» με έβαλε σε σκέψεις. Αν οι πολιτικές αποφάσεις δεν λαμβάνονται με γνώμονα την ιστορία ενός έθνους, τότε με ποιον τρόπο λειτουργεί πολιτικά το παρελθόν; Ως τι δηλαδή λειτουργεί το παρελθόν αναφορικά με την πολιτική δράση; Η παραμέληση της σημασίας του παρελθόντος ως πηγή άντλησης πολιτικών αποφάσεων αποτελεί μια προσπάθεια παραμέλησης του λόγου της ιστορίας. Η ιστορία, ωστόσο, πάντα μιλάει από μόνη της και είναι αναγκαίο να δημιουργεί πολιτικές αποφάσεις, χωρίς να περιστέλλεται η σημαντικότητά της.
Οι ευχές για το νέο έτος που πλησιάζει ας είναι λιγότερο γεμάτες από ελπίδες και περισσότερο γεμάτες από προσπάθειες και συμπεριφορές συμφιλίωσης, ανάληψης των ευθυνών μας και πίστης στον εαυτό μας.
Σοφία Ασαλέα
Ψυχολόγος - Ειδικευόμενη Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
