Ό,τι απέμεινε
από Ιστορία 12.000 χρόνων
στην Αλμωπία Πέλλας
στην Μακεδονία…
Θλίψη σε πιάνει
σε Κωνσταντία, Άψαλο, Νέα Ζωή…
Του Γιώργου Λεκάκη
Θλίψη σε πιάνει όταν βλέπει τι έχει απομείνει από τους αρχαίους μακεδονικούς τύμβους στην Κωνσταντία της Αλμωπίας του νομού Πέλλας, στην Μακεδονία… Ένα χωριό στους πρόποδες του Πάικου (κτισμένο σε υψόμετρο 180 μ.), σε απόσταση μόλις 11 χλμ. από την Αριδαία…
Κι όμως, εδώ υπάρχουν / υπήρχαν 40 τύμβοι… κατά μήκος ενός ποταμού (ορμητικού χειμάρρου σήμερα), διαμέτρου 8-14 μ., και δύο επιμήκεις (διαστάσεων 20 x 8 μ. και 17 x 11 μ.!).
Το σημείο συνδέεται με τα τοπόσημα της αρχαίας Αλμωπίας (Όρμα, Ευρωπός, κ.ά.)…
Η αρχαία Άψαλος (< άπτω + αλς = παραθαλάσσιος τόπος!), που από μόνο του το όνομα δείχνει την παλαιότητα… Και όντως ευρέθησαν φολίδες από πυριτόλιθο, κρουστήρες και κροκάλες επίκρουσης 12.000 χρόνων…
Στις θέσεις «Κόμβος» και «Γραμμή» βρέθηκε νεολιθική κατοίκηση (από το 6500 π.Χ.). Υπόσκαφα κτίσματα (5 x 4,20 μ.), πασσαλόπηκτες οικίες, ορύγματα μεγάλων διαστάσεων («τράφοι» 13 Χ 8 Χ 5,30 μ.), κεραμική, λίθινα και οστέινα εργαλεία (λεπίδες, πελέκεις, τριπτήρες, κρουστήρες, μυλόπετρες), λίθινοι και πήλινοι πεσσοί, υφαντικά βάρη, πηνία, σφονδύλια, οστρέινες χάνδρες, βραχιόλια, κεραμικός κλίβανος[1], απορριμματικοί λάκκοι (εργαστηρίου), δρόμοι, τάφοι, κλπ.
Στην θέση «Τούμπα», τύμβος κλασσικής εποχής.
Στην θέση «Βέρπεν», αρχαίος οικισμός. Βρέθηκαν κεραμοσκεπείς τάφοι, τύμβος (με περίβολο διαμέτρου 15 μ.) με αμφορέα, σιδερένιο μαχαιρίδιο, κ.ά.
Αλλά, παρ’ όλα αυτά, η αρχαία Άψαλος… δεν είναι επισκέψιμη… Είναι όλη… χώμα, «για λόγους προστασίας και συντήρησης». Ένας χωματόδρομος οδηγεί στην αρχαία ιστορία της Μακεδονίας…
Τέλος, το νεκροταφείο τύμβων της Νέας Ζωής, ένα άλλο χωριό της Αλμωπίας του νομού Πέλλας, στην Μακεδονία, είναι ένα από τα νεκροταφεία αυτού του τόπου, που με τις έρευνες των τελευταίων χρόνων έχουν εντοπισθεί στην περιοχή της αρχαίας Αλμωπίας, συνήθως έξω από τους αρχαίους οικισμούς.
Ο αρχαίος ελληνικός οικισμός που βρέθηκε όπου ο νυν της Νέας Ζωής ευρίσκεται στον οχυρό λόφο, από την άλλη πλευρά του ποταμού, και κατοικείται από την Εποχή του Χαλκού (περ. 3000 π.Χ.) μέχρι τα υστεροελληνιστικά χρόνια!
Οι τύμβοι του νεκροταφείου της Νέας Ζωής είναι υπέργειες κατασκευές από αργούς λίθους που περικλείουν στο εσωτερικό τους μικρούς μονόχωρους θαλάμους με είσοδο και δρόμο.
Στο εσωτερικό των θαλάμων πραγματοποιούνταν αλλεπάλληλες ταφές οικογενειακών ομάδων. Τις ταφές συνόδευαν κτερίσματα ποικίλου είδους που επιβεβαιώνουν την πίστη για τη μεταθανάτια ζωή:
Πήλινα αγγεία ανοικτά ή κλειστά για στερεές ή υγρές τροφές.
Σιδερένια όπλα και εργαλεία, όπως λόγχες, μαχαιρίδια, ακόνια, κλαδευτήρια, απαραίτητα στην καθημερινή ζωή. Και τέλος,
Χάλκινα κυρίως κοσμήματα, που στόλιζαν την γυναικεία γαμήλια φορεσιά πόρπες (παραμάνες) και περόνες, που συγκρατούσαν στους ώμους τον αρχαίο πέπλο, περιδέραια, βραχιόλια, ζώνες.
Η περίοδος χρήσης του νεκροταφείου τοποθετείται στην Εποχή του Σιδήρου και τα αρχαϊκά χρόνια.
Η ανασκαφική έρευνα, η περίφραξη και η σήμανση του νεκροταφείου και του αρχαίου οικισμού στην Νέα Ζωή έγιναν με την χορηγία της ΔΕΚΕ/ΠΚΜ και της εταιρείας ΝΤΙ-ΕΣ κατά την κατασκευή του δρόμου Μαυροβουνίου - Αψάλου, μας ενημερώνει σχετική πινακίδα...
Αλλά, ούτε εδώ, αν φτάσεις, δεν θα δεις τίποτε...
ΠΗΓΕΣ:
Παρασκευόπουλος Ιω. «Η ιστορία του χωριού Άψαλος», Άψαλος 1979.
Σαλαμάνη Β. «Ιστορία της Αλμωπίας και ανάλυση αξιοσημείωτων περιοχών της», Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Ιστορίας.
Χρυσοστόμου Αν. «ΑΔ 47», μέρος Β’ 2, Χρονικά, 1992, σελ. 459.
Χρυσοστόμου Αν. «Αρχαία Αλμωπία», Θεσσαλονίκη, 1994.
Χρυσοστόμου Αν. «Οι αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή της Αλμωπίας κατά το 1997», ΑΕΜΘ 11, 1997, σελ. 141-143.
Χρυσοστόμου Αν., Α. Γεωργιάδου, Χ. Πολουκίδου και Α. Προκοπίδου «Ανασκαφικές έρευνες στην επαρχιακή οδό Αψάλου – Αριδαίας κατά το 2000», ΑΕΜΘ 14, 2000, σελ. 491-504
Χρυσοστόμου Αν. και Α. Γεωργιάδου «Επαρχιακή οδός Αψάλου – Αριδαίας. Η σωστική ανασκαφή στον Κόμβο της Αψάλου», ΑΕΜΘ 15, 2001, σελ. 525-536.
Χρυσοστόμου Αν., Χ. Πολουκίδου και Α. Προκοπίδου «Επαρχιακή οδός Αψάλου – Αριδαίας. Η ανασκαφή του νεολιθικού οικισμού στη θέση Γραμμή», ΑΕΜΘ 15, 2001, σελ. 511-523.
Γ. Λεκάκης "Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις" / ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
ΣΗΜΕΙΩΣΙΣ:
[1] Κυκλικός διαμέτρου 1,15 μ. Ο λάκκος του θαλάμου θέρμανσης ήταν διανοιγμένος μέσα στο φυσικό έδαφος. Η εσχάρα πάνω από τον λάκκο σώθηκε ακαραια. Πρόκειται για κλίβανο εξελιγμένης τεχνολογίας. Λόγω της εξαιρετικής του διατήρησης αποκολλήθηκε και μεταφέρθηκε στο Μουσείο Πέλλας (βλ. Χρυσοστόμου, Α. και Α. Γεωργιάδου, «Επαρχιακή οδός Αψάλου – Αριδαίας. Η σωστική ανασκαφή στον Κόμβο της Αψάλου», ΑΕΜΘ 15, 2001, σελ. 531).
