Η Κόκκινη Μηλιά, σύμφωνα με τις παραδόσεις του ελληνικού λαού, είναι μυθικός τόπος προς τον οποίο θα εκδιωχθούν οι Τούρκοι από την Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με την παράδοση, μετά την απελευθέρωση της Βυζαντινής πρωτεύουσας, θα πρωτοστατήσει ο «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς» που θα εγερθεί από τον ύπνο του και θα προσκυνήσει στην Αγιά Σοφιά.
Από τη λαογραφική έρευνα που είχε κάνει ο Νικόλαος Πολίτης, η Κόκκινη Μηλιά αντιστοιχεί προς το Μονοδένδριο των προ της Άλωσης βυζαντινών χρησμών και προφητειών που λέγονταν κατά τις επικίνδυνες πολιορκίες που αντιμετώπιζε η Κωνσταντινούπολη. Το πώς όμως και πότε αντικαταστάθηκε το Μονοδένδριο με την Κόκκινη Μηλιά, αλλά και σε ποιους λόγους στηρίχθηκε η δεύτερη, παραμένει άγνωστο.
Πιθανώς σχετικός είναι ο τουρκικός μύθος για το Κόκκινο Μήλο (Kizil elma), που συμβολίζει τον υπέρτατο στόχο κατάκτησης. Αρχικά χαρακτηρίστηκε Κόκκινο Μήλο η Κωνσταντινούπολη, και μετά η Ρώμη, η Βιέννη και η Μόσχα. Ο μύθος και ο όρος χρησιμοποιούνται και στη σύγχρονη εποχή. Αριστεροί και δεξιοί εθνικιστές που φοβούνται διάλυση της Τουρκίας αν ενταχθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτοαποκαλούνται “Συνασπισμός του Κόκκινου Μήλου”. Τον μύθο επικαλέστηκε ο πρόεδρος της Τουρκίας Ερντογάν κατά τη στρατιωτική επιχείρηση της Τουρκίας εναντίον Κούρδων στην περιοχή Αφρίν της Συρίας, στις αρχές του 2018.
Ως Κόκκινη Μηλιά αναφέρεται το γεωγραφικό σημείο, τα σύνορα της καρδιάς και της ψυχής των Ελλήνων, μέχρι το οποίο θα επεκταθεί η Ελλάδα στην ευρύτερη περιοχή της Ασίας, εκδιώκοντας τους Τούρκους. Το γεωγραφικό σημείο που κατά τον λαογράφο Νικόλαο Γ. Πολίτη, αντιστοιχεί με το «Μονοδένδριον» των Βυζαντινών, των προ της Αλώσεως Βυζαντινών χρησμών και προφητειών που λέγονταν κατά τις επικίνδυνες πολιορκίες που αντιμετώπιζε η Κωνσταντινούπολη, είναι η πιθανολογούμενη πατρίδα των Τούρκων ή του Μωάμεθ στα σύνορα της Περσίας. Σύμφωνα με τον Κώστα Μαυρόπουλο, η Κόκκινη Μηλιά βρίσκεται στην Κεντρική Ασία, από όπου ξεκίνησαν οι Τούρκοι. Η περιοχή φημίζεται για τα μήλα της και η Αλμά Ατά ή Αλμάτι, η πρώην πρωτεύουσα του Καζαχστάν, στα καζάχικα σημαίνει «Πατέρας των Μήλων», συνεπώς η έκφραση «Να τους στείλουμε στην Κόκκινη Μηλιά», σημαίνει: «Να τους στείλουμε εκεί, απ’ όπου ἦρθαν».
Η «Μεγάλη Ιδέα»
Ο θρύλος της «Κόκκινης Μηλιάς» ενισχύθηκε σημαντικά από τη «Μεγάλη Ιδέα» του ελληνικού έθνους, που υπήρξε κυρίαρχη ιδεολογία μέχρι το 1922 και εξακολουθεί να συνεγείρει τις ψυχές εκατομμυρίων Ελλήνων ως τις μέρες μας. Σύμφωνα με την παράδοση, στην απελευθέρωση της Κωνσταντινουπόλεως θα πρωτοστατήσει ο «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς», ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Δραγάσης Παλαιολόγος, που θα εγερθεί από τον αιώνιο ύπνο του και θα προσκυνήσει στην Αγία Σοφία. Πολύ νωρίς στην Ιστορία η αναφορά στην Κόκκινη Μηλιά έγινε πανελλήνιος θρύλος και με λυρική διάθεση και πατριωτικό οραματισμό πέρασε ως και στα ευχετικά γαμήλια άσματα των Ελλήνων. Μαζί «…με τους εννιά τους γιους, τη μια τη θυγατέρα», οι Έλληνες εύχονται στη νύφη ανδρειωμένος να γεννηθεί πρώτος της γιος: «Πρώτη σου γέννα, νύφη μου, Θιός να μας αξιώση, μέσα στην Κόκκινη Μηλιά τους Τούρκους να ζυγώση…».
Το πώς, το γιατί και το πότε αντικαταστάθηκε το Μονοδένδρι με την Κόκκινη Μηλιά, αλλά και σε ποιους λόγους στηρίχθηκε, παραμένει άγνωστο. Πιθανώς σχετικός είναι ο τουρκικός μύθος για το «Κόκκινο Μήλο» [Kizil elma], που συμβολίζει τον υπέρτατο στόχο κατακτήσεως κι αποτελεί το σύμβολο της Ενώσεως όλων των Τούρκων, το σύμβολο του παντουρκισμού.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Στην «Κόκκινη Μηλιά» έχει αναφερθεί και ο Εθμομάρτυρας Άγιος Πατέρας Κοσμάς ο Αιτωλός στις προρρήσεις του, όταν είπε πως «…Οι Τούρκοι θα φύγουν αλλά θα ξανάρθουν πάλι και θα φθάσουν ως τα Εξαμίλια. Στο τέλος θα τους διώξουν στην Κόκκινη Μηλιά. Από τους Τούρκους, το 1/3 θα σκοτωθεί, το 1/3 θα βαπτιστεί και το άλλο θα πάει στην Κόκκινη Μηλιά». Ο προσδιορισμός «Κόκκινη Μηλιά» φέρεται να ειπώθηκε από τον Κοσμά τον Αιτωλό και δεν είναι εθνολογικός αλλά θεολογικός. Στην περίοδο όμως της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που εμπερικλείει χρονικά και τον βίο του Κοσμά Αιτωλού, ο θρησκευτικός προσδιορισμός «Τούρκος» αφορούσε όλους τους σουνίτες μουσουλμάνους. Ο θρησκευτικός προσδιορισμός «Τούρκος» από τον Κοσμά Αιτωλό, χαρακτηρίζει τον σουνίτη μουσουλμάνο, ενώ ο όρος «Κόκκινη Μιλιά» προσδιορίζει τη θρησκευτική κοιτίδα των σουνιτών μουσουλμάνων, τη Μέκκα, και όχι την εθνολογική και γεωγραφική πατρίδα των Ουϊγούρων Τούρκων.
Οι μύθοι του Μαρμαρωμένου Βασιλιά και της Κόκκινης Μηλιάς φθάνουν μέχρι τις μέρες μας και μοιάζουν με ένα συναρπαστικό θρύλο που άντεξε στο χρόνο και μεταφέρεται αιώνες από γενιά σε γενιά, κρατώντας ζωντανή τη λαϊκή παράδοση και μνήμη.
Η ποιητική σύνθεση «Η Φλογέρα του Βασιλιά» του ποιητή και λογοτέχνη Κωστή Παλαμά, αποτυπώνει την πίστη στην αντοχή του Ελληνισμού μέσα στο χρόνο: «Μαρμαρωμένος βασιλιάς, και θα ξυπνώ· απ’ το μνήμα το μυστικό και το άβρετο που θα με κλιή, θα βγαίνω, και τη χτιστή Χρυσόπορτα ξεχτίζοντας θα τρέχω, και καλιφάδων νικητής και τσάρων κυνηγάρης, πέρα στην Κόκκινη Μηλιά θα παίρνω την ανάσα».
Η προφητεία για την Κόκκινη Μηλιά παρατίθεται στη διήγηση του δασκάλου Κυρίου Κλεόπα στο αυτοβιογραφικό βιβλίο «Το Θαύμα-Μια πραγματική ιστορία»:
«Από το 1071, …{…}… που οι Σελτσούκοι κέρδισαν τη μάχη του Μαντζικέρτ της Μικράς Ασίας και άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για τη διάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ο ελληνισμός της Μικράς Ασίας δημιούργησε, με το αλάθητο ένστικτο ενός λαού που έβλεπε την επερχόμενη συμφορά, το μύθο της Κόκκινης Μηλιάς. Σύμφωνα με το μύθο, οι Τούρκοι αφού θα πολιορκούσαν με κάθε μέσο την Κωνσταντινούπολη, θα νικούσαν την άμυνα των υπερασπιστών της και θα άρχιζαν να την κυριεύουν. Τη στιγμή ακριβώς εκείνη με θεϊκή παρέμβαση οι κατακτητές θα τρέπονταν σε φυγή και θα καταδιώκονταν μέχρι το Μονοδένδρι, δηλαδή την Κόκκινη Μηλιά. Αργότερα, όταν έγινε η άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1453, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, χάθηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες. Πολλοί έλεγαν πως πέθανε στη μάχη κοντά στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού και ο σουλτάνος έβαλε να ψάξουν στους σωρούς των πτωμάτων χωρίς όμως αποτέλεσμα. Το πτώμα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου δε βρέθηκε ποτέ και τάφηκε ένα ακέφαλο πτώμα, που θεωρήθηκε πως ήταν ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, επειδή στα πόδια του είχε πέδιλα με ζωγραφισμένους χρυσούς αετούς που ήταν συνήθεια αυτοκρατορική. Όλα αυτά δημιούργησαν το μύθο του μαρμαρωμένου Βασιλιά, σύμφωνα με τον οποίο ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δεν σκοτώθηκε στη μάχη αλλά μαρμαρώθηκε και βρίσκεται στην Κλειστή Πύλη της Αγίας Σοφίας μέχρι τη μέρα που άγγελος Κυρίου θα τον ζωντανέψει και θα του παραδώσει το σπαθί του ώστε να εκδιώξει τους κατακτητές Τούρκους μέχρι την Κόκκινη Μηλιά. Ακόμα και σήμερα, …{…}… πολλοί λένε πως σαν πλησιάσουν στην Κλειστή Πύλη της Αγίας Σοφίας ακούνε ψαλμωδίες και ύμνους για τον μαρμαρωμένο βασιλιά».
Aρχική εικόνα: Άη Λαός – Έργο του λαϊκού ζωγράφου Θέμη Τσιρώνη
