Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας θεολογεί και διδάσκει μέσω της εικόνας. Είναι αρκετοί οι συμβολισμοί σε κάθε εικόνα και αξίζει ο πιστός να γνωρίζει τη θεολογία της και τους συμβολισμούς.
Το ίδια πλούσια σε θεολογία και συμβολισμούς είναι η Ορθόδοξη εικόνα της Γεννήσεως. Όλες οι αναφορές των Ευαγγελίων σχετικά με τη Γέννηση του Χριστού και η παράδοση της Εκκλησίας μας συνυπάρχουν στην εικόνα της Γεννήσεως.
Το σπήλαιο που εικονίζεται δηλώνει το σκοτάδι που υπήρχε στον κόσμο πριν από την Γέννηση του Χριστού. Αλλά και τον Άδη τον οποίο άνοιξε και φώτισε ο Χριστός με την Ανάστασή Του. Η περίοπτη θέση της Παναγίας θέλει να μας δείξει το μεγάλο ρόλο της στη σωτηρία μας αλλά και τη στενή σχέση Χριστού Παναγίας. Η δε υποφαίνουσα λύπη στο πρόσωπο της Παναγίας μας παραπέμπει στους λόγους του προφήτη Συμεών κατά τον Σαραντισμό του Κυρίου: «σου δεν την ψυχήν διελεύσεται ρομφαία». Η σχετική απόσταση η οποία βρίσκεται το Θείο Βρέφος από τη μητέρα Του υποδηλώνει την βεβαιότητα και το δέος της Παναγίας μας για την Θεότητά Του. Εικονίζεται δε ο Χριστός σπαργανωμένος με κάποιο τρόπο που παραπέμπει σε σαβανωμένο νεκρό, υπονοώντας την Ταφή του Κυρίου.
Μέσα στο σπήλαιο υπάρχουν μόνο δύο άκακα ζώα (βόδι και όνος). Εδώ ο εικονογράφος υπενθυμίζει ότι η παρουσία του Κυρίου στον κόσμο ελευθερώνει τους ανθρώπους από την «αλογία», αλλά και τους λόγους του Προφήτου Ησαϊα«έγνω βούς τον κτισάμενον και όνος την φάτνην του κυρίου αυτού. Ισραήλ δε με ουκ έγνω και ο λαός με ου συνήκε», όπου καυτηριάζει την αποστροφή του εκλεκτού λαού για το πρόσωπο του Χριστού. Ο Μνήστωρ Ιωσήφ στην Ορθόδοξη εικονογραφία εικονίζεται να κάθεται έξω από το σπήλαιο. Με αυτό τον τρόπο η εκκλησία μας βεβαιώνει για την απείρανδρο γέννηση του Χριστού. Σε μερικές εικόνες μπροστά στον καθήμενο Ιωσήφ ζωγραφίζεται γέροντας που σύμφωνα με την παράδοση είναι ο διάβολος και προσπαθεί να σπείρει αμφιβολίες και υπόνοιες στον Ιωσήφ. Ειδικά δε σε κάποιες εικόνες κρατώντας ένα ραβδί του λέει ότι αν το ραβδί αυτό ριζώσει και βγάλει βλαστάρια και φύλλα τότε είναι δυνατό να γεννήσει και μια Παρθένος. Γι αυτό σε κάποιες εικόνες παρουσιάζεται με βλαστούς και φύλλα το ξερό ραβδί. Οι Άγγελοι με δέος βρίσκονται έξω από το σπήλαιο και αναγγέλλουν το χαρμόσυνο γεγονός στους Ποιμένες οι οποίοι υποδηλώνουν τους απλούς ανθρώπους του Ισραήλ που δέχτηκαν το Χριστό. Εικονίζονται επίσης οι Μάγοι και υποδηλώνουν τους σοφούς ανθρώπους που όμως η θέση και η γνώση τους δεν στέκονται εμπόδιο στο να αναγνωρίσουν το Χριστό ως Σωτήρα και Θεό. Υποδηλώνουν και τους εξ εθνών αναζητητές της αλήθειας και του Θεού. Σε όλο το σκηνικό της εικόνας δεν έρχεται σε αντίθεση με τη Θεολογία της Εκκλησίας μας η απεικόνιση του λουτρού.
Σε κάποιες εικόνες ζωγραφείται το Θείο Βρέφος να το πλένουν γυναίκες. Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας και η Παναγία μας γέννησε χωρίς πόνους και ο Χριστός δεν είχε ανάγκη καθαρισμού. Με την απεικόνιση αυτή μάλλον τονίζεται η ανθρώπινη φύση του Χριστού όπως έγινε με την Περιτομή και την Υπαπαντή.
Επεξήγηση της εικόνας των Χριστουγέννων
1) Στο κέντρο της εικόνας δεσπόζει η μορφή της Παναγίας Θεοτόκου, που είναι το κύριο πρόσωπο της παρούσας εορτής. Τυλιγμένη σεμνά στο κόκκινο μαφόριό της, στέκεται γονατιστή σε στάση ευλαβείας και απορίας συγχρόνως, με τα χέρια στο στήθος σταυρωμένα. Απορεί για τον τρόπο τον ανέκφραστο της Γεννήσεως και ατενίζει με ευλάβεια και δέος «το βρέφος το τεχθέν».
2) Την κεφαλή της περιβάλλει φωτοστέφανο και το μαφόριό της είναι στολισμένο με τα τρία άστρα, που είναι σύμβολα της αειπαρθενίας της (προ τόκου, εν τόκω και μετά τόκον Παρθένος).
3) Το σπήλαιο στο κέντρο είναι σκοτεινό. Ο αγιογράφος μ' αυτόν τον τρόπο θέλει να δηλώσει ότι πριν από την Γέννηση του Θεανθρώπου, όλη η ανθρωπότητα ήταν στο σκοτάδι της άγνοιας και της ειδωλολατρίας.
4) Ένα άστρο από τον ουρανό, ρίχνει το πλούσιο και λαμπρό φως του μέσα στο σπήλαιο. Είναι το φως της Θείας Χάριτος, γι' αυτό και διακρίνεται στο κέντρο του ένας μικρός φωτεινός σταυρός.
5) Μέσα στη φάτνη, πάνω στο λευκό λίκνο κάθεται ο Χριστός σαν βρέφος, τυλιγμένο σε λευκά σπάργανα. Την κεφαλή Του περιβάλλει φωτοστέφανο, σύμβολο της Θεότητός Του.
6) Δύο ζώα, ένας όνος και ένα βόδι, βρίσκονται κοντά Του, συμβολίζοντας την αλογία των εθνών, και προσφέροντας την θαλπωρή της παρουσίας τους. Ταυτόχρονα ο αγιογράφος υπενθυμίζει στον θεατή ότι πρέπει να φανεί φρονιμότερος των αλόγων ζώων, με την ευγνωμοσύνη του προς τον ενανθρωπήσαντα Κύριο και Θεό.
7) Έξω από την φάτνη και δεξιά στέκεται Άγγελος Κυρίου που έχει την χείρα εκτεταμένη και ομιλεί με τον βοσκό μεταφέροντάς του το χαρμόσυνο μήνυμα της Γεννήσεως του Χριστού.
8) Πλησίον άλλος βοσκός καθιστός παίζει φλογέρα και ελκύει τα πρόβατα που τον περιστοιχίζουν.
9) Στο επάνω αριστερό μέρος της εικόνας πλήθος Αγγέλων σε στάση κινήσεως, άλλοι βλέπουν προς το φωτεινό άστρο και άλλοι προς τους έφιππους Μάγους, που εικονίζονται ακριβώς από κάτω με πορεία προς το σπήλαιο, για να προσκυνήσουν τον γεννηθέντα Βασιλέα Χριστό, και να του προσφέρουν τα πολύτιμά τους δώρα.
10) Στο κάτω αριστερό μέρος της εικόνας, ο γέροντας σε ηλικία και σύνεση Ιωσήφ, κάθεται πολύ σκεφτικός, διαλογιζόμενος το θαυμαστό και παράδοξο γεγονός. Η θέση του Ιωσήφ, στην άκρη της παράστασης και σε ικανή απόσταση από την φάτνη, το βρέφος και την Μητέρα του, είναι η πλέον σωστή και εύλογη, αφού αυτός δεν έχει ουσιαστική σχέση με το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού.
11) Δίπλα στον Ιωσήφ στέκεται ένας βοσκός με την πλούσια κάπα του και στηρίζεται σε μια μεγάλη ράβδο. Κατά τους ερμηνευτές, πρόκειται για τον κοινό έχθρό διάβολο, με μορφή ανθρώπου - βοσκού, που σπέρνει λογισμούς αμφιβολίας στον Ιωσήφ, για να του θολώση την εμπιστοσύνη στην Παρθένο Μαρία, της οποίας ανέλαβε την κηδεμονία. Στο κάτω δεξιό μέρος της εικόνας, δύο γυναίκες - μαίες, βοηθούν στην περιποίηση του νεογέννητου βρέφους. Η μία χύνει νερό στη λεκάνη, και η άλλη με το ένα χέρι δοκιμάζει την θερμότητά του και με το άλλο κρατεί τον Χριστό με σκοπό να τον πλύνει, όπως γίνεται πάντοτε μετά την γέννηση ενός παιδιού.
12) Την εικόνα στολίζουν στοιχεία της φύσεως, όπως δένδρα και διάφορα φυτά της γης, που εικονίζονται διάσπαρτα για να θυμίζουν ότι όλη η κτίση συμμετείχε στο μεγάλο γεγονός της Γεννήσεως του Σωτήρα Χριστού.
Πηγές: arxontarikion.wordpress.com, ecclesia.gr, enoria.free.fr
Σε κάποιες εικόνες ζωγραφείται το Θείο Βρέφος να το πλένουν γυναίκες. Σύμφωνα με τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας και η Παναγία μας γέννησε χωρίς πόνους και ο Χριστός δεν είχε ανάγκη καθαρισμού. Με την απεικόνιση αυτή μάλλον τονίζεται η ανθρώπινη φύση του Χριστού όπως έγινε με την Περιτομή και την Υπαπαντή.
Επεξήγηση της εικόνας των Χριστουγέννων
1) Στο κέντρο της εικόνας δεσπόζει η μορφή της Παναγίας Θεοτόκου, που είναι το κύριο πρόσωπο της παρούσας εορτής. Τυλιγμένη σεμνά στο κόκκινο μαφόριό της, στέκεται γονατιστή σε στάση ευλαβείας και απορίας συγχρόνως, με τα χέρια στο στήθος σταυρωμένα. Απορεί για τον τρόπο τον ανέκφραστο της Γεννήσεως και ατενίζει με ευλάβεια και δέος «το βρέφος το τεχθέν».
2) Την κεφαλή της περιβάλλει φωτοστέφανο και το μαφόριό της είναι στολισμένο με τα τρία άστρα, που είναι σύμβολα της αειπαρθενίας της (προ τόκου, εν τόκω και μετά τόκον Παρθένος).
3) Το σπήλαιο στο κέντρο είναι σκοτεινό. Ο αγιογράφος μ' αυτόν τον τρόπο θέλει να δηλώσει ότι πριν από την Γέννηση του Θεανθρώπου, όλη η ανθρωπότητα ήταν στο σκοτάδι της άγνοιας και της ειδωλολατρίας.
4) Ένα άστρο από τον ουρανό, ρίχνει το πλούσιο και λαμπρό φως του μέσα στο σπήλαιο. Είναι το φως της Θείας Χάριτος, γι' αυτό και διακρίνεται στο κέντρο του ένας μικρός φωτεινός σταυρός.
5) Μέσα στη φάτνη, πάνω στο λευκό λίκνο κάθεται ο Χριστός σαν βρέφος, τυλιγμένο σε λευκά σπάργανα. Την κεφαλή Του περιβάλλει φωτοστέφανο, σύμβολο της Θεότητός Του.
6) Δύο ζώα, ένας όνος και ένα βόδι, βρίσκονται κοντά Του, συμβολίζοντας την αλογία των εθνών, και προσφέροντας την θαλπωρή της παρουσίας τους. Ταυτόχρονα ο αγιογράφος υπενθυμίζει στον θεατή ότι πρέπει να φανεί φρονιμότερος των αλόγων ζώων, με την ευγνωμοσύνη του προς τον ενανθρωπήσαντα Κύριο και Θεό.
7) Έξω από την φάτνη και δεξιά στέκεται Άγγελος Κυρίου που έχει την χείρα εκτεταμένη και ομιλεί με τον βοσκό μεταφέροντάς του το χαρμόσυνο μήνυμα της Γεννήσεως του Χριστού.
8) Πλησίον άλλος βοσκός καθιστός παίζει φλογέρα και ελκύει τα πρόβατα που τον περιστοιχίζουν.
9) Στο επάνω αριστερό μέρος της εικόνας πλήθος Αγγέλων σε στάση κινήσεως, άλλοι βλέπουν προς το φωτεινό άστρο και άλλοι προς τους έφιππους Μάγους, που εικονίζονται ακριβώς από κάτω με πορεία προς το σπήλαιο, για να προσκυνήσουν τον γεννηθέντα Βασιλέα Χριστό, και να του προσφέρουν τα πολύτιμά τους δώρα.
10) Στο κάτω αριστερό μέρος της εικόνας, ο γέροντας σε ηλικία και σύνεση Ιωσήφ, κάθεται πολύ σκεφτικός, διαλογιζόμενος το θαυμαστό και παράδοξο γεγονός. Η θέση του Ιωσήφ, στην άκρη της παράστασης και σε ικανή απόσταση από την φάτνη, το βρέφος και την Μητέρα του, είναι η πλέον σωστή και εύλογη, αφού αυτός δεν έχει ουσιαστική σχέση με το γεγονός της Γεννήσεως του Χριστού.
11) Δίπλα στον Ιωσήφ στέκεται ένας βοσκός με την πλούσια κάπα του και στηρίζεται σε μια μεγάλη ράβδο. Κατά τους ερμηνευτές, πρόκειται για τον κοινό έχθρό διάβολο, με μορφή ανθρώπου - βοσκού, που σπέρνει λογισμούς αμφιβολίας στον Ιωσήφ, για να του θολώση την εμπιστοσύνη στην Παρθένο Μαρία, της οποίας ανέλαβε την κηδεμονία. Στο κάτω δεξιό μέρος της εικόνας, δύο γυναίκες - μαίες, βοηθούν στην περιποίηση του νεογέννητου βρέφους. Η μία χύνει νερό στη λεκάνη, και η άλλη με το ένα χέρι δοκιμάζει την θερμότητά του και με το άλλο κρατεί τον Χριστό με σκοπό να τον πλύνει, όπως γίνεται πάντοτε μετά την γέννηση ενός παιδιού.
12) Την εικόνα στολίζουν στοιχεία της φύσεως, όπως δένδρα και διάφορα φυτά της γης, που εικονίζονται διάσπαρτα για να θυμίζουν ότι όλη η κτίση συμμετείχε στο μεγάλο γεγονός της Γεννήσεως του Σωτήρα Χριστού.
Πηγές: arxontarikion.wordpress.com, ecclesia.gr, enoria.free.fr
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου
Οι όροι χρήσης που ισχύουν για τη δημοσίευση των σχολίων, έχουν ως εξής:
- Σχόλια τα οποία είναι υβριστικά ή περιέχουν χαρακτηρισμούς ή ανώνυμες καταγγελίες που δεν συνοδεύονται από αποδείξεις θα αφαιρούνται από τα Προμαχιώτικα Νεα .
- Τα Προμαχιώτικα Νέα διατηρούν το δικαίωμα να αφαιρέσουν οποιοδήποτε σχόλιο θεωρούν ότι εμπίπτει στις παραπάνω κατηγορίες.
- Τα Προμαχιώτικα Νέα δεν παρεμβαίνουν σε καμία περίπτωση για να αλλοιώσουν το περιεχόμενο ενός σχολίου.
- Τα σχόλια αναγνωστών σε καμιά περίπτωση δεν αντιπροσωπεύουν τα Προαχιώτικα Νέα.
- Με την αποστολή ενός σχολίου αυτόματα αποδέχεστε τους όρους χρήσης .
H συντακτική ομάδα των Προμαχιώτικων Νέων.