Η ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΣΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ.

Στη βόρεια πλευρά της Κρήτης,

με τα πέντε μεγάλα λιμάνια – πόλεις : Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο, Άγιος Νικόλαος, Σητεία δημιουργήθηκαν, παράλληλα με την ανάπτυξη και άλλων κέντρων τον Ελληνισμού (σε απελευθερωμένα και μη ελληνικά εδάφη), συνθήκες αστικού τρόπου ζωής και κοινωνικής συμπεριφοράς. Επόμενο λοιπόν θα ήταν να είχαμε και στις πόλεις αυτές -ή στις μεγαλύτερες-εμφάνιση τραγουδιών παρόμοιων με αυτά που δημιουργήθηκαν κατ’ αρχήν στη Σμύρνη και στην Πόλη από τα μέσα τον 19ον αιώνα και που μεταφέρθηκαν με τις μουσικές – πολιτιστικές – περιοδείες των λαϊκών κομπανιών στα λιμάνια και στις μεγάλες πόλεις της απελευθερωμένης Ελλάδας και στη Θεσσαλονίκη πριν από το 1912. Τέτοιες περιοχές υπενθυμίζουμε ότι ήταν, για την περίοδο 1850-1922, η Ερμούπολη της Σύρας, ο Πειραιάς, η Θεσσαλονίκη, η Αθήνα και πολλά από τα λιμάνια της Ελλάδας (Πάτρα, Καλαμάτα, Ναύπλιο, Βόλος, Καβάλα κ.λπ.). Ακόμη, πολλές από τις παροικίες των Ελλήνων εκτός Ελλάδος, όπως η Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου.

Η Κρήτη, πέρα από τη μακραίωνη “αυτόχθονη” μουσική παράδοση της, είχε εμφανίσει από τον προηγούμενο αιώνα ιδιαίτερα στο Ηράκλειο, στο Ρέθυμνο και στα Χανιά, συνθήκες αστικής μουσικής, επηρεασμένης τόσο από τη Δυτική Ευρώπη με τις μαντολινάτες και χορωδίες όσο και από την Ανατολή, λόγω των πολιτιστικών ανταλλαγών με τα μεγάλα κέντρου του Ελληνισμού (Σμύρνη, Πόλη κ.λ.π.).

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας -ιδιαίτερα τον τελευταίο αιώνα – υπήρξαν συνεχείς επαφές και αλληλεπιδράσεις με τον ευρύτερο μικρασιατικό χώρο, αλλά και με αυτόν του Ανατολικού Αιγαίου. Τα γεγονότα αυτά δημιούργησαν προϋποθέσεις λειτουργίας τέτοιου είδους μουσικής, που να προσεγγίζει προς αυτήν του σμυρναίου ύφους όπως το γνωρίσαμε από τις πρώτες ηχογραφήσεις των αρχών του αιώνα σε Σμύρνη, Πόλη, Θεσσαλονίκη, Αλεξάνδρεια. Επιπλέον, στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης η ύπαρξη πληθυσμών κρητικής μεν προελεύσεως αλλά μουσουλμανικού θρησκεύματος ήταν μια ακόμη αίτια για την ύπαρξη και λειτουργία τέτοιου είδους μουσικής. Στα Χανιά πριν από την απελευθέρωση λειτουργούσε και μοναστήρι-τεκές των δερβίσηδων Μεβλεβί (βλ. και φωτ. από παλαιά καρτ ποστάλ των αρχών του αιώνα).

Τα στοιχεία για το θέμα που επεξεργαζόμαστε είναι ακόμα λιγοστά- η έρευνα θα συνεχιστεί -και στηρίζονται κατά κύριο λόγο στα “τεκταινόμενα” στη δισκογραφία της εποχής. Τα πρώτα δείγματα ύπαρξης ρεμπέτικων τραγουδιών κρητικού ύφους εντοπίζονται σι δισκογραφία των Ελλήνων μεταναστών της Αμερικής στην δεκαετία του ’20. Κύριος και ίσως μοναδικός- τότε εκφραστής ήταν ένας από τους σημαντικότερους λυράρηδες -τραγουδιστές της Κρήτης, που μετανάστευσε στις αρχές του αιώνα, οΧαρίλαος Πιπεράκης, που έμεινε γνωστός με το ψευδώνυμο “Κρητικός”. Τα τραγούδια που κατέγραψε το 1926-27 ήταν βέβαια παραλλαγές γνωστών ρεμπέτικων της Μικρός Ασίας, που όμως η διασκευή τους -τόσο για το μουσικό μέρος (κύριο ρόλο παίζει η λύρα) όσο και για τους στίχους -φανερώνει ότι δεν ήταν παραλλαγές της στιγμής εκείνης μέσα στην ευρύτερη “μόδα του ρεμπέτικου” της εποχής, αλλά τραγούδια που ήδη από τις αρχές του αιώνα είχαν περάσει, με την εκδοχή αυτή, στη μουσική παράδοση του νησιού. Πέρα από το γεγονός ότι ο Χαρίλαος ηχογράφησε στη δεκαετία του ’30 άλλα πέντε ρεμπέτικα, τα οποία μάλλον δημιουργήθηκαν εκεί (όπως το “Γουέστ” και ο “Κουμαρτζής”), είναι βέβαιο ότι στο πάλκο χρησιμοποιούσε ένα ευρύτερο ρεπερτόριο ρεμπέτικων τραγουδιών προσαρμοσμένων στο δικό του ύφος, γεγονός που συνεχίστηκε και τη μεταπολεμική περίοδο. Και ενώ αυτά συμβαίνουν στην Αμερική με τον Χαρίλαο, στην Ελλάδα και στην Κρήτη νέα πρόσωπα εμφανίζονται στο πάλκο, στα πανηγύρια και στη δισκογραφία στις αρχές της δεκαετίας του ’30. Δεν γνωρίζουμε πόσο επηρέασε τη “μουσική κατάσταση” στην Κρήτη η “παρέμβαση” αυτή του Χαρίλαου, αλλά είναι βέβαιο ότι η παρουσία του στα λίγα ταξίδια του και οι δίσκοι του που κυκλοφορούσαν στην Κρήτη, συνδυαζόμενα με την ισχυρή μουσική προσωπικότητα του, συνέβαλαν στη δημιουργία της νεότερης γενιάς μουσικών-τραγουδιστών.

blogercom

Posted in: ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ