Το δημοτικό τραγούδι εκφράζει τα συναισθήματα, τα βιώματα, τους καημούς και
αρματολών κατά την τουρκοκρατία, αλλά και άλλα σημαντικά ιστορικά γεγονότα
που συνέβησαν καθ’ όλη την πορεία του ελληνικού λαού. Με λίγα λόγια, το δημοτικό
τραγούδι είναι η φωνή του λαού, δηλαδή το μέσο έκφρασης των καθημερινών
βιωμάτων του.
Το δημοτικό τραγούδι έχει μία ξεχωριστή θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία, αλλά και
στη νεοελληνική πνευματική ιστορία, εξαιτίας της ποιητικής του υπεροχής, αλλά και
της επίδρασης που είχε στην έντεχνη, προσωπική ποίηση3. Έχει επηρεάσει πολλούς
Έλληνες λογοτέχνες έως τις μέρες μας.
Με το δημοτικό τραγούδι έχουν ασχοληθεί πολλοί ερευνητές όπως ο Fauriel, ο
Κυριακίδης, ο Ν. Πολίτης, ο Σπαταλάς, ο Saunier, ο Σηφάκης, κ.α. Η πρώτη έκδοση
νεοελληνικών δημοτικών τραγουδιών έγινε από τον Γάλλο συλλέκτη Claude Fauriel
στο Παρίσι (1824-1825).
Ο πιο συνηθισμένος στίχος του δημοτικού τραγουδιού είναι ο ιαμβικός
δεκαπεντασύλλαβος, χωρίς ομοιοκαταληξία. Άλλα μέτρα που συναντάμε στο
δημοτικό τραγούδι είναι ο ιαμβικός δωδεκασύλλαβος και ο ιαμβικός οκτασύλλαβος.
Το τέλος του στίχου στους ακατάληκτους στίχους είναι αδιάφορα οξύτονο ή
παροξύτονο, πράγμα που υποδηλώνει την στενή σχέση της ποίησης με την μουσική4.
Στο δημοτικό τραγούδι δεν υπάρχει ομοιοκαταληξία, την συναντάμε όμως πολύ
σπάνια σε μεταγενέστερες μορφές του δημοτικού. Το είδος στο οποίο συναντάμε την
ομοιοκαταληξία είναι τα δίστιχα ή λιανοτράγουδα5.
Ο δεκαπεντασύλλαβος με τομή μετά την όγδοη συλλαβή χωρίζεται σε δύο ημιστίχια,
το πρώτο από τα οποία αποτελείται από οκτώ μετρικές συλλαβές και το δεύτερο από
επτά.
Υποχρεωτικός είναι ο μετρικός τονισμός στη δέκατη τέταρτη συλλαβή και στην έκτη
ή την
όγδοη εναλλακτικά. Έχουμε μία αντιστοιχία νοήματος και μετρικής μορφής, που
είναι ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του δημοτικού τραγουδιού, και
ονομάζεται αρχή της ισομετρίας. Η αρχή της ισομετρίας6 δηλώνει την ισορροπία και
την αρμονία του στίχου των δημοτικών τραγουδιών. Ο κάθε στίχος αποτελεί ένα
ολοκληρωμένο νόημα στο δημοτικό τραγούδι, και ο διασκελισμός είναι ανύπαρκτος
σ’ αυτό. Το κύριο νόημα βρίσκεται συχνά στο πρώτο ημιστίχιο.
Η ΛΥΓΕΡΗ ΣΤΟΝ ΑΔΗ.
Καλά τό χουνε τα βουνά, καλόμοιρ' ειν' οι κάμποι,
που Χάρο δεν παντέχουνε, Χάρο δεν καρτερούνε,
το καλοκαίρι πρόβατα και το χειμώνα χιόνια.
Τρεις αντρειωμένοι βούλονται να βγουν από τον Άδη.
Ο ένας να βγη την άνοιξη, κι' ο άλλος το καλοκαίρι,
κι' ο τρίτος το χινόπωρο, οπού είναι τα σταφύλια.
Μια κόρη τους παρακαλεί, τα χέρια σταυρωμένα.
Γϊα πάρτε με, λεβέντες μου, για τον Απάνου κόσμου.
-Δεν ημπορούμε, λυγερή, δεν ημπορούμε, κόρη.
Βροντομαχούν τα ρούχα σου κι' αστράφτουν τα μαλλιά σου,
χτυπάει το φελλοκάλιγο και μας ακούει ό Χάρος.
-Μα γω τα ρούχα βγάνω τα και δένω τα μαλλιά μου,
κι' αυτό το φελλοκάλιγο μέσ' 'ς τη φωτιά το ρηχνω.
Πάρτε με, αντρειωμένοι μου, να βγω 'ς τον Πάνω κόσμο,
να πάω να ιδώ τη μάννα μου ως χλίβεται για μένα.
-Κόρη μου, εσένα η μάννα σου 'ς τη ροϋγα κουβεντιάζει.
-Να ιδώ και τον πατέρα μου πως χλίβεται για μένα.
-Κόρη μου, κι' ο πατέρας σου 'ς το καπελειό ειν' και πίνει.
-Να πάω να ιδώ ταδέρφια μου πως χλίβονται για μένα.
-Κόρη μου, εσέν' ταδέρφια σου ριχτούνε το λιθάρι.
-Να ιδώ και τα ξαδέρφια μου πως χλίβονται για μένα.
-Κόρη μου, τα ξαδέρφια σου μέσ' 'ς το χορό χορεύουν."
Κ' η κόρη ναναστέναξε βαθιά 'ς τον Κάτω κόσμο,
κι' ανάψανε τα καπελειά, κ' εκάησαν οι ρούγαις,
εκάη και το λιθόρεμα, πόρριχταν το λιθάρι,
εκάη κ' η δίπλη του χορού, π' εχόρευε η γενιά της.
που Χάρο δεν παντέχουνε, Χάρο δεν καρτερούνε,
το καλοκαίρι πρόβατα και το χειμώνα χιόνια.
Τρεις αντρειωμένοι βούλονται να βγουν από τον Άδη.
Ο ένας να βγη την άνοιξη, κι' ο άλλος το καλοκαίρι,
κι' ο τρίτος το χινόπωρο, οπού είναι τα σταφύλια.
Μια κόρη τους παρακαλεί, τα χέρια σταυρωμένα.
Γϊα πάρτε με, λεβέντες μου, για τον Απάνου κόσμου.
-Δεν ημπορούμε, λυγερή, δεν ημπορούμε, κόρη.
Βροντομαχούν τα ρούχα σου κι' αστράφτουν τα μαλλιά σου,
χτυπάει το φελλοκάλιγο και μας ακούει ό Χάρος.
-Μα γω τα ρούχα βγάνω τα και δένω τα μαλλιά μου,
κι' αυτό το φελλοκάλιγο μέσ' 'ς τη φωτιά το ρηχνω.
Πάρτε με, αντρειωμένοι μου, να βγω 'ς τον Πάνω κόσμο,
να πάω να ιδώ τη μάννα μου ως χλίβεται για μένα.
-Κόρη μου, εσένα η μάννα σου 'ς τη ροϋγα κουβεντιάζει.
-Να ιδώ και τον πατέρα μου πως χλίβεται για μένα.
-Κόρη μου, κι' ο πατέρας σου 'ς το καπελειό ειν' και πίνει.
-Να πάω να ιδώ ταδέρφια μου πως χλίβονται για μένα.
-Κόρη μου, εσέν' ταδέρφια σου ριχτούνε το λιθάρι.
-Να ιδώ και τα ξαδέρφια μου πως χλίβονται για μένα.
-Κόρη μου, τα ξαδέρφια σου μέσ' 'ς το χορό χορεύουν."
Κ' η κόρη ναναστέναξε βαθιά 'ς τον Κάτω κόσμο,
κι' ανάψανε τα καπελειά, κ' εκάησαν οι ρούγαις,
εκάη και το λιθόρεμα, πόρριχταν το λιθάρι,
εκάη κ' η δίπλη του χορού, π' εχόρευε η γενιά της.
1 σχόλια :
Καλή χρονιά!
Διαβάζω στις σημειώσεις μιας γερμανικής μετάφρασης του «Άξιον Εστί» του Ελύτη τα εξής:
»die SCHLANKE im Hades«:
die in Volksliedern besungene Mutter des byzantinischen Helden Digenis Akritas.
δηλαδή:
«η ΛΥΓΕΡΗ στον Άδη»:
η τραγουδισμένη σε δημοτικά τραγούδια μητέρα του βυζαντινού ήρωα Διγενή Ακρίτα.
Έχει αυτό κάποια βάση ή ο μεταφραστής τελεί εν συγχύσει;
Ευχαριστώ.
Δημοσίευση σχολίου
Οι όροι χρήσης που ισχύουν για τη δημοσίευση των σχολίων, έχουν ως εξής:
- Σχόλια τα οποία είναι υβριστικά ή περιέχουν χαρακτηρισμούς ή ανώνυμες καταγγελίες που δεν συνοδεύονται από αποδείξεις θα αφαιρούνται από τα Προμαχιώτικα Νεα .
- Τα Προμαχιώτικα Νέα διατηρούν το δικαίωμα να αφαιρέσουν οποιοδήποτε σχόλιο θεωρούν ότι εμπίπτει στις παραπάνω κατηγορίες.
- Τα Προμαχιώτικα Νέα δεν παρεμβαίνουν σε καμία περίπτωση για να αλλοιώσουν το περιεχόμενο ενός σχολίου.
- Τα σχόλια αναγνωστών σε καμιά περίπτωση δεν αντιπροσωπεύουν τα Προαχιώτικα Νέα.
- Με την αποστολή ενός σχολίου αυτόματα αποδέχεστε τους όρους χρήσης .
H συντακτική ομάδα των Προμαχιώτικων Νέων.