Αυτοσαμποτάζ...

Παράξενη η φύση του ανθρώπου...

Αυτή είναι μάλλον η πρώτη αντίδραση βλέποντας συχνά παράδοξες συμπεριφορές οι οποίες μάλιστα καθόλου σπάνιες δεν είναι.

Η συμβολή της ψυχανάλυσης και της ψυχολογίας μας έχουν βοηθήσει να φύγουμε από το παράδοξο και να κατανοήσουμε τέτοια φαινόμενα όπως είναι το αυτοσαμποτάζ, αλλά και να βοηθήσουμε να σταματήσει όποτε στέκεται ως φραγμός στην ευτυχία των υποκειμένων.

Τι είναι όμως το αυτοσαμποτάζ;

Δείτε λίγο τα παρακάτω παραδείγματα που προκύπτουν από την εμπειρία μου είτε ως θεραπεύτρια είτε ως παρατηρήτρια του κοινωνικού περιβάλλοντος περίεργη για τα όσα σχετίζονται με την ανθρώπινη συμπεριφορά.

1) Ο Π. βρίσκεται σε μέση ηλικία και παραπονιέται ότι δεν υπάρχουν δουλειές. Ασχολείται με οικοδομικές εργασίες και μέσα στην οικονομική καταστροφή (και όχι πια κρίση, μετά από τόσα χρόνια διάρκειας) πράγματι όλα αυτά τα επαγγέλματα της οικοδομής αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα.

Ο Π. βρίσκει μία δουλειά (ανακαίνιση) η οποία φαινεται να του ανοίγει άμεσα κι άλλες δύο, πράγμα που σημαίνει ότι για τους επόμενους τρεις τουλάχιστον μήνες θα είχε δουλειά με ικανοποιητική αμοιβή.
Ωστόσο, δεν τηρεί την συμφωνία με την τιμή που είχε προτείνει αρχικά για την αμοιβή του και ζητά 80% παραπάνω χρήματα, κάτι που κάνει έξαλλο τον ιδιοκτήτη του σπιτιού με τον οποίο τσακώνονται και χάνει και τις άλλες δύο δουλειές που είχαν συμφωνήσει.

Ο Π. νοιώθει αδικημένος και τα βάζει με όλους όσους έχουν δουλειά και βγάζουν χρήματα. Του έχει συμβεί πολλές φορές η ίδια ιστορία και έχει φτιάξει ένα ιδεολογικό πολιτικό επιστέγασμα στο παράπονο του. Είναι όμως η μόνη αλήθεια το κοινωνικό και πολιτικό ιδεολόγημα που αναμασά; ή του διαφεύγει και κάτι άλλο που έχει να κάνει με τον ίδιο;

2) Ο Μ. ιδιοκτήτης κάμπινγκ σε κοσμικό νησί. Το κάμπινγκ είναι σε μεγάλη παρακμή, παρόλο που το νησί έχει αρκετό κόσμο. Τα φώτα στις τουαλέττες δεν λειτουργούν, η καθαριότητα δεν είναι όπως θα έπρεπε, υπάρχει ασυνέπεια σε όσα αναφέρονται στο έντυπο και σε αυτά που προσφέρονται κ.ό.κ.

Αποτέλεσμα είναι ότι η πελατεία του μειώνεται χρόνο με τον χρόνο.

Ο Μ. το βράδυ δέχεται στο εστιατόριο του κάμπιγκ φίλους του με τους οποίους σχολιάζει με αρνητικά λόγια και υψηλόφωνα πελάτες του κάμπινγκ (παρουσία άλλων πελατών που παρεβρίσκονται στο εστιατόριο) ενώ δεν λείπουν αισχρολογίες και σεξουαλικοί υπαινιγμοί.

Ο Μ. όλη μέρα όταν δεν είναι οι φίλοι του βρίζει την κοινωνία και την κοινωνική αδικία ενώ του διαφεύγει ότι ο ίδιος διώχνει την τύχη του, διώχντοντας ουσιαστικά τους πελάτες του.

3) Η Μ. θέλει πολύ να προσληφθεί σε μία δουλειά που αισθάνεται ότι της ταιριάζει και που θα έλυνε το πρόβλημα εξάρτησης που έχει με την οικογένειά της. Έχει ήδη περάσει το πρώτο στάδιο αξιολόγησης και της κλείνουν και δεύτερο ραντεβού έχοντας εκτιμήσει τις ικανότητές και τις γνώσεις της. Την ώρα του δεύτερου ραντεβού και όντας πολύ κοντά στον στόχο της, καταφέρνει να φτάσει με ένα τέταρτο καθυστέρησης. Αιτία η αδυναμία να ξυπνήσει εκείνη την ημέρα στην ώρα της, ενώ είναι κάτι που συμβαίνει εξαιρετικά σπάνια. Δεν την πήρε την θέση που ήθελε. Βρίζει την τύχη της...

4) Η Κ. είναι 30 ετών. Η ερωτική της ζωή είναι φτωχή και στενοχωριέται γιαυτό. Κάθε βράδυ πηγαίνει στο ψυγείο σαν υπνοβάτις και τρώει έως να έρθει ο κορεσμός. Την επόμενη μέρα νοιώθει ένοχα για τα κιλά που προστίθενται. Καταστρέφοντας το σώμα της δεν βλέπει ότι απομακρύνεται από την συνειδητή της επιθυμία. Ρίχνει το φταίξιμο στους άντρες που δεν προσελκύονται από τον πλούσιο εσωτερικό της κόσμο και προτιμούν επιφανειακά κριτήρια.

5) O Χ. είναι γόνος πλούσιας οικογένειας που κατέχει μία ξακουστή κερδοφόρα επιχείρηση. Ο Χ. δεν ενδιαφέρεται καθόλου με το αντικείμενο της επιχείρησης, ούτε ονειρεύεται να γίνει επιχειρηματίας. Ωστόσο η κοινωνική και οικογενειακή πίεση είναι αφόρητη και τελικά δέχεται αφού περνά μία περιπέτεια μέσα από ναρκωτικά. Αφού κόντεψε να πεθάνει από υπερβολική δόση, σταματά την όποια αντίσταση προς την βούληση της οικογένειας και αναλαμβάνει την επιχείρηση. Σε μερικά χρόνια η επιχείρηση πέφτει έξω από κακοδιαχείρηση...

Τα παραδείγματα είναι άπειρα και δεν θέλω να σας ζαλίσω με περισσότερα. Νομίζω ότι όλοι καταλαβαίνετε πώς ο καθένας από αυτούς τους πρωταγωνιστές δημιουργούν εμπόδια οι ίδιοι στην εκπλήρωση της συνειδητής επιθυμίας τους.

Οι περισσότεροι που το διαπράττουν ρίχνουν συνήθως το φταίξιμο στους έξω "η κακή κοινωνία", "οι κακοί εργοδότες", "οι άντρες που δεν εκτιμούν τον εσωτερικό κόσμο και μένουν μόνο στην επιφάνεια"... Μερικές φορές γίνεται αντιληπτή η ευθύνη του υποκειμένου για την κακή του πορεία. Το καταλαβαίνει και αυτομέμφεται χωρίς να καταλαβαίνει όμως γιατί λειτουργεί έτσι αυτοκαταστροφικά. Και εκεί δύσκολα γλυτώνει από ενοχές, ενώ στην καλύτερη περίπτωση απορεί και αναρρωτιέται...

Τι είναι αυτό όμως που κάνει κάποιον να δρα με εντελώς διαφορετικό τρόπο από αυτόν που θα ήθελε;

Εδώ ξαναθυμόμαστε τον Φρόυντ, ο οποίος με την ανακάλυψη του ασυνειδήτου μας έδωσε το κλειδί της εξήγησης πολλών τέτοιων παράδοξων φαινομένων.

Η συνειδητή επιθυμία έρχεται σε σύγκρουση με ένα άλλο ψυχικό περιεχόμενο που βρίσκεται κρυμμένο στο ασυνείδητο. Αυτό το περιεχόμενο μπορεί να είναι μία άλλη επιθυμία που κινείται προς αντίθετη κατεύθυνση ή ένα κατασταλτικό συναίσθημα (φόβος, ενοχή, έλλειψη πίστης στον εαυτό). Επίσης συχνά η αιτία είναι ένα τραυματικό γεγονός, το περιεχόμενο του οποίου επανέρχεται επίσης καλυμμένο μέσα από δήθεν "ελεύθερες" επιλογές του υποκειμένου. Όπως και νά'χει υπάρχει ένα σημαντικό μπλοκάρισμα το οποίο προκαλεί εμπλοκές στην καθημερινή ζωή του ατόμου.

Κι αν κάποιος δεν έχει καταλάβει ότι βλάπτει ο ίδιος τον εαυτό του, τότε πώς μπορεί να το αντιληφθεί;

Ένα πολύ καλό μέτρο για να απαντήσει κανείς σε αυτή την ερώτηση είναι να δει αν υπάρχει επανάληψη σε μία συμπεριφορά που κάθε άλλο παρά ωφέλιμη είναι. Η επαναληπτικότητα μας δείχνει την ύπαρξη ενός τραυματικού γεγονότος που μπορεί να εμπλέκεται και που το περιεχόμενό του αναβιώνεται μασκαρεμένο μέσα από τις επαναλήψεις. Επαναλαμβάνεται κάτι τραυματικό ώστε να αντιληφθεί το υποκείμενο ότι κάτι συμβαίνει, να απορήσει, να αναρωτηθεί, (άρα να ξεκινήσει μία επεξεργασία) και να θελήσει να το αλλάξει.

Έτσι, δεν είναι εύκολο να απαντήσει το ίδιο το άτομο όταν οι φίλοι το ρωτούν: "Μα γιατί το κάνεις;" γιατί απλά συνήθως το ίδιο το υποκείμενο δεν γνωρίζει, αφού το ασυνείδητο περιεχόμενο του κρύβεται. Εμφανίζεται ενίοτε στα όνειρα, υπό την μορφή εφιάλτη αλλά και πάλι το μασκαρεμένο περιεχόμενο είναι συνήθως μη κατανοητό από το υποκείμενο.

Συνεχείς επιλογές κακών συντρόφων, ένα πρόβλημα που επανέρχεται στον εργασιακό χώρο, μία απόφαση που ενώ φαίνεται να είναι ωφέλιμη συνεχώς αναβάλλεται, ένας ρόλος δυσλειτουργικός που επιμένει να παίζεται στο εκάστοτε κοινωνικό περιβάλλον... οι περιπτώσεις που κάποιος βλάπτει τον εαυτό του είναι πολλές.

Ας ξεκινήσει κανείς από την παρατήρηση αυτής της επαναληπτικής αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς. Ας απορήσει με αυτή. Ας αποφύγει την εύκολη λύση να τα ρίξει όλα σε άλλους κι ας δει τι είναι αυτό που κάνει αυτός μέσα στις υπάρχουσες συνθήκες. Σε καμία περίπτωση δεν προτείνω να πάρει όλη την ευθύνη πάνω του για όλα τα κακώς κείμενα, αλλά πριν στραφεί προς τα έξω να δει πρώτα την δική του εμπλοκή στα δεινά του.

Η αναγνώριση του προβλήματος είναι συχνά η μισή λύση του.

από την Ψυχολόγο Δήμητρα Σταύρου

Πηγή: psyhismos

Posted in: ΣΠΙΤΙ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ