6 Μαρτίου Παγκόσμια Ημέρα κατά του Σχολικού εκφοβισμού. Άρθρο της Σοφίας Νικολαΐδου

Σχολικός εκφοβισμός, bullying, ενδοσχολική βία, επιθετική συμπεριφορά στο σχολείο κλπ… όπως και να ονομάσουμε το φαινόμενο δεν έχει σημασία. Αυτό που έχει όμως μεγάλη σημασία είναι οι επιπτώσεις που έχει το φαινόμενο αυτό στα παιδιά που το δέχονται. Τα παιδιά αυτά πονάνε, πονάνε όχι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά. Νιώθουν μόνα, περιθωριοποιημένα, νιώθουν φόβο και αγωνία.

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός (bullying)?

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι η επιθετική εκείνη συμπεριφορά που είναι εσκεμμένη, απρόκλητη και επαναλαμβανόμενη, αποτελεί κατάχρηση εξουσίας και εμπεριέχει ανισότητα στη δύναμη αντικειμενική (π.χ. σωματική) ή αντιληπτή (π.χ. προσωπικότητας). Εν ολίγοις, κατευθύνεται προς εκείνα τα θύματα που εκλαμβάνονται από τους θύτες (έναν ή πολλούς μαζί) ως αδύναμα, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά.

Τι δεν είναι σχολικός εκφοβισμός?

 Όταν τα εμπλεκόμενα μέρη είναι ίσης δύναμης και όχι άνισης, λόγω αριθμού, σωματικής διάπλασης, κοινωνικής θέσης, κουλτούρας, τότε πρόκειται για σύγκρουση, βίαιη ίσως, αλλά όχι εκφοβιστική συμπεριφορά (μεσαία φωτογραφία). Εκτός από την ισότητα στη δύναμη, παρατηρείται επίσης όμοια συναισθηματική αντίδραση, που σημαίνει ότι και οι δύο μαθητές είναι θυμωμένοι (μεσαία φωτογραφία) και όχι όπως στον εκφοβισμό όπου ο μαθητής – στόχος φοβάται και αδυνατεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του (πάνω φωτογραφία). Υπάρχει επίσης η περίπτωση (κάτω φωτογραφία) του πειράγματος, όπου οι μαθητές κάνουν αστεία μεταξύ τους διασκεδάζοντας και οι δύο αληθινά.

Μορφές της βίας στον σχολικό εκφοβισμό?

 Ο σχολικός εκφοβισμός εμφανίζεται με τη μορφή του λεκτικού εκφοβισμού (κοροϊδία, διακρίσεις, ντροπιαστικά σχόλια), του κοινωνικού εκφοβισμού (διάδοση φημών, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, απομόνωση από την ομάδα), του σωματικού εκφοβισμού (χτυπήματα, σπρωξίματα, κλωτσιές), του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (εκβιασμός μέσω Διαδικτύου και ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, μέσω μηνυμάτων στο κινητό τηλέφωνο).

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του σχολικού εκφοβισμού?

Τα 5 χαρακτηριστικά του Σχολικού Εκφοβισμού:

·         Η πρόθεση του δράστη να βλάψει.

·         Το αποτέλεσμα είναι να προκληθεί βλάβη (σωματική/ψυχολογική) στο άτομο που είναι δέκτης της επιθετικής συμπεριφοράς.

·         έλλειψη, συχνά, δικαιολογίας για την πράξη

·         Υπάρχει επανάληψη της εκφοβιστικής συμπεριφοράς. Ένα μεμονωμένο συμβάν όπως η ανάμειξη σε ένα καβγά δε λαμβάνεται ως Σ.Ε

·         Η ασυμμετρία της δύναμης. Υπάρχει κατάχρηση της εξουσίας από τη πλευρά του δράστη. Η «ανωτερότητα» αυτή μπορεί να προέρχεται λόγω ηλικίας, φυσικής δύναμης η ψυχικής αντοχής του θύτη.

Πως θα καταλάβω αν ένα παιδί έχει πέσει θύμα?

Οι συμπεριφορές του παιδιού είναι εκείνες που θα μας αποκαλύψουν αν υφίσταται ενδοσχολική βία. Ένα παιδί λοιπόν που έχει πέσει θύμα εκφοβισμού μπορεί να:

1. Εμφανίζει ξαφνική αλλαγή στη συμπεριφορά, είναι πιο απομονωμένο, αγχωμένο ή έχει καταθλιπτική διάθεση. Μπορεί επίσης να μην έχει όρεξη να κάνει ενδοσχολικές ή εξωσχολικές δραστηριότητες στις οποίες συμμετείχε ως τώρα με ευχαρίστηση.
2. Εμφανίζει σημάδια στο σώμα (π.χ. μελανιές) ή επιστρέφει στο σπίτι με σκισμένα ή λερωμένα ρούχα, «χάνει» προσωπικά αντικείμενα και χρήματα…
3. Παραπονιέται πως υποφέρει πολύ συχνά από πονοκέφαλο ή στομαχόπονο .
4. Κλαίει, φαινομενικά χωρίς αιτία, και ίσως είναι και πιο ευερέθιστο και ευσυγκίνητο.
5. Έχει πέσει η σχολική του επίδοση, αδιαφορεί για τα μαθήματα και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν θέλει να πάει στο σχολείο (σχολική φοβία).

Τι κάνω αν γνωρίζω ότι το παιδί μου είναι θύμα?

Πριν κάνετε οτιδήποτε θα πρέπει πρώτα να γνωρίζετε ότι τα παιδιά που εκφοβίζουν είναι τις περισσότερες φορές παιδιά που έχουν υποστεί κάποιου είδους βία (σωματική, λεκτική κλπ) στο σπίτι τους ή σε κάποιο άλλο περιβάλλον. Πρόκειται για παιδιά που στην πραγματικότητα δεν έχουν αυτοπεποίθηση και έχουν κακή εικόνα για τον εαυτό τους. Αυτά τα παιδιά χρησιμοποιούν το ‘‘πείραγμα’’ και την παρενόχληση για να επικοινωνήσουν με τους συμμαθητές τους , γιατί  συχνά δεν έχουν μάθει να επικοινωνούν με πιο ‘‘υγιείς’’ τρόπους. Έχοντας αυτό στο μυαλό σας το πρώτο που χρειάζεται να κάνετε είναι να:

 Δείξετε ψυχραιμία! Δώστε στο παιδί σας την αμέριστη προσοχή και το χρόνο σας ώστε να μπορέσει να σας εμπιστευτεί ολοκληρωτικά και να σας αναλύσει όλα όσα του συνέβησαν. Επίσης μέσα από δικές σας ερωτήσεις μπορεί το παιδί σας να εκφράσει τι νιώθει σε σχέση με τις συμπεριφορές του θύματος και του θύτη, και άρα να ανιχνεύσετε αν ανήκει σε κάποια από τις δύο κατηγορίες. Να γνωρίζετε πώς είναι πολύ συχνό ένα παιδί που εκφοβίζεται, κάποιες φορές να εκφοβίζει και το ίδιο. Και εδώ χρειάζεται ψυχραιμία και προσεκτικός σχεδιασμός των επόμενων βημάτων.

Από τη στιγμή που διαπιστώσετε λοιπόν ότι το παιδί σας έχει εμπλακεί με κάποιον από τους τρόπους που περιγράψαμε (είτε θύτης είτε θύμα) σε περιστατικό σχολικής βίας, είναι καλό να ενημερώσετε τον υπεύθυνο δάσκαλο και το διευθυντή του σχολείου και να συζητήσετε για το πώς θα το αντιμετωπίσετε. Μην ξεχνάτε ότι η καλή συνεργασία με το σχολείο είναι πολύ σημαντική.

Ζητήστε από το παιδί σας να είναι πάντα με φίλους

 σε χώρους που είναι πιθανό να συναντήσει πάλι το παιδί που το εκφόβισε (π.χ. στο λεωφορείο, στο φροντιστήριο).

Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού

, τονίζοντας σε τακτική βάση τα ταλέντα και τις δεξιότητες του, αλλά και στρέφοντάς το στο να κάνει  νέους φίλους (και φυσικά να κρατήσει τους παλιούς)! Οι ‘‘νταήδες’’ δύσκολα πλησιάζουν ομάδες παιδιών. Μάθετε το παιδί σας να νιώθει δυνατό και γεμάτο αυτοπεποίθηση! Αν εσείς μεταδώσετε στο παιδί σας μηνύματα σε σχέση με το σεβασμό και την αξιοπρέπεια , την ευγένεια και τους καλούς τρόπους συμπεριφοράς , να είστε σίγουροι πως τίποτα και κανένας δεν θα μπορεί να το τρομάξει!.

Μάθετέ του ότι μπορεί να βάζει μόνο του όρια του, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά του με φράσεις όπως «Δεν μου αρέσει αυτό», «Δεν θέλω να το ξανακάνεις» «άφησε με ήσυχο». 

Όμως, αν το ίδιο δεν νιώθει έτοιμο να αντιμετωπίσει εκείνους που το εκφοβίζουν, μην το πιέσετε. Εναλλακτικά, ενθαρρύνετέ το να μιλήσει σε κάποιον ενήλικα που εμπιστεύεται, το δάσκαλο, το διευθυντή, την προπονητή του. Εξηγήστε του τη διαφορά ανάμεσα στο «καρφώνω» και στο «ενημερώνω». 

Μιλήστε στο Σύλλογο Γονέων και τους Δασκάλους ώστε να εφαρμοστεί και στο δικό σας σχολείο η πρωτοβουλία «Εκτάκια υιοθετούν πρωτάκια».

«Κάθε παιδί της ΣΤ’ Δημοτικού αναλαμβάνει από ένα πρωτάκι, το προστατεύει, το καθοδηγεί και το βοηθάει καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς. Έτσι, το πρωτάκι ξέρει ότι μπορεί να απευθυνθεί και κάπου αλλού εκτός από τους δασκάλους του για οτιδήποτε το απασχολεί. Και τα εκτάκια κρατούν συνεχώς τα μάτια τους ανοιχτά για οτιδήποτε μπορεί να χρειαστούν τα πρωτάκια τους».

Ζητήστε βοήθεια από έναν ειδικό αν χρειαστεί. 

Με σεβασμό και εκτίμηση

Σοφία Νικολαΐδου

Κοινωνική Λειτουργός του Προγράμματος Βοήθεια στο Σπίτι Αριδαίας.

Posted in: ΣΠΙΤΙ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ