Έθιμα της Αποκριάς στους Προμάχους.

 
Η δεύτερη Κυριακή της Αποκριάς, η Κυριακή του Ασώτου, είναι η δεύτερη Κυριακή του Τριωδίου των τριών δηλαδή ωδών που ψάλλονται στην εκκλησία μέχρι τις ακολουθίες της Μ.Εβδομάδας. Τότε εμφανίζονται οι πρώτοι μασκαρεμένοι.

Την εβδομάδα που ακολουθεί ο λαός την ονομάζει Κρεατινή, γιατί συνήθιζαν να τρώνε κρέας όλες τις μέρες της εβδομάδας ακόμη και την Τετάρτη και την Παρασκευή. Την Πέμπτη μαγείρευαν το κρέας σε κατσαρόλες και το άφηναν να κολλήσει για να μυρίσει τσίκνα. Έτσι καθιερώθηκε να λέγεται η Πέμπτη αυτής της εβδομάδας "ΤσικνοΠέμπτη".

 
Την Κυριακή της Αποκρέω οι νοικοκυρές έσφαζαν έναν πετεινό τον οποίο μαγείρευαν με ρύζι. Την ίδια ημέρα έφτιαχναν πίτα μόνο με φύλλα. Έπειτα άρχιζε η νηστεία του Πάσχα.
Η εβδομάδα μετά την Κυριακή της Αποκρέω μέχρι την Κυριακή της Τυροφάγου λεγόταν "Άσπρη Εβδομάδα", γιατί υπήρχε η συνήθεια να τρώνε μόνο γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά. Οι γυναίκες δεν λούζονταν την εβδομάδα αυτή, για να μην ασπρίσουν τα μαλλιά τους.
Την Κυριακή της Τυροφάγου έβγαζαν όργανα στην πλατεία του χωριού και κόσμος χόρευε και διασκέδαζε. Πολλοί μασκαρεμένοι πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι, και οι νοικοκυρές τους υποδέχονταν με γλυκά και ελάχιστα χρήματα. Την εποχή εκείνη οι στολές των μασκαράδων βασίζονταν στην φαντασία όσων τις φορούσαν και τις έραβαν από παλιά κομμένα ρούχα.
 
Το βράδυ της Τυρινής επικρατούσε το έθιμο της "συγχώρεσης" (Προσταβάινε). Οι κάτοικοι επισκέπτονταν τους γονείς τους, τα πεθερικά τους, τους κουμπάρους τους και αφού τους φιλούσαν το χέρι, ζητούσαν με αυτό τον τρόπο συγχώρεση. Στα παιδιά έδιναν χρήματα οι συγγενείς.




Ενδιαφέρον παρουσιάζει το έθιμο του "βρασμένου αυγού" (Λατσκάινε), που γινόταν την ημέρα αυτή. Η γιαγιά μάζευε γύρω της τα εγγόνια, έπειτα τους ξεφλούδιζε ένα βρασμένο αυγό και το έδενε με μια κλωστή στην άκρη ενός πλάστη. Στη συνέχεια το ακουμπούσε διαδοχικά στα στόματα των εγγονιών, τα οποία είχαν τα χέρια τους πίσω στην πλάτη. Όποιο εγγόνι κατόρθωνε να πιάσει με το στόμα του το αυγό, εκείνο το έτρωγε.


Σκοπός του εθίμου αυτού ήταν να κλείσουν τα στόματα για την Σαρακοστή τα οποία ξανά άνοιγαν την Λαμπρή. Στο ίδιο παιδί η γιαγιά έδινε χαλβά ή χρήματα για να αγοράσει καραμέλες.

Έτσι άρχιζε η Σαρακοστή.


Επιμέλεια: Μαρία Ανδρούτσου
Τίτλος: Ήθη και έθιμα - πολιτισμός και παράδοση στους Προμάχους.

Διαβάστε Περισσότερα

"Σίρνιτσα": Το έθιμο-γιορτή της Τυρινής στην Όρμα Αλμωπίας. Γράφει ο Δημήτρης Ιωάννου

«ΣΙΡΝΙΤΣΑ»

Κατάλοιπο της λατρείας της φωτιάς

Τον παλιό καλό καιρό, τότε που ο λαός μας ζούσε κοντά και μέσα στη φύση, συνήθιζε σε κάθε τι που τον περιτριγύριζε να δίνει μια άλλη διάσταση. Τίποτε δεν ήταν βουβό και ασήμαντο. Τα έβλεπε όλα με ψυχή και πνευματική υπόσταση.

Η λαογραφία μας έχει διαφυλάξει ως τώρα πολλά ήθη και έθιμα, διατηρώντας τα είτε στην αρχαιολογική τους μορφή είτε διαμορφωμένα και συμβιβασμένα, να συνυπάρχουν στον πυρήνα των εορτών της χριστιανικής πίστης. Αρκετά, όμως, παραμένουν ακόμη άγνωστα ή ξεθωριάζουν και ξεχνιούνται σιγά σιγά νικημένα από τις ανάγκες του νεότερου πολιτισμού.

Τις μέρες αυτές που έρχεται η εναλλαγή της φύσης, η μετάβαση από τη χειμερινή στην ανοιξιάτικη περίοδο, ξυπνάει και αναγεννάται ο Διόνυσος, σύμβολο της βλάστησης. Η διάθεση και η επιθυμία των λαών όλου του κόσμου για τον ερχομό της άνοιξης, δεν είναι η μοναδική αιτία που προκάλεσε τη γέννηση τόσων παράδοξων εθίμων της αποκριάς. Γιατί, ενώ στις πόλεις ο κόσμος διασκέδαζε με συγκεντρώσεις, χορούς και μασκαρέματα, ο αγρότης φτωχός και εξαρτημένος από τη φύση, μέσα στα γέλια και στα γλέντια είχε έντονη την αίσθηση της αλλαγής που επέρχεται, ανησυχούσε και ήθελε με πράξεις και δικές του ενέργειες (μαγείες) να υποβοηθήσει τον ερχομό της άνοιξης και να εξασφαλίσει τη βλάστηση και την ευφορία των αγρών του.

Έτσι, ανάμεσα στα πολλά έθιμα και τις λαϊκές εκδηλώσεις που γίνονταν τη λεγόμενη αποκριά, διακρίνονταν το έθιμο ‘ΣΙΡΝΙΤΣΑ’, που επιβίωνε μέχρι τη δεκαετία του ’60 στο χωριό Όρμα και είχε βαθιά λατρευτική και μαγική έννοια. ΣΙΡΝΕ: στην τοπική διάλεκτο λέγεται το τυρί, δηλαδή, παιχνίδι- γιορτή της Τυρινής. Το έθιμο μπορεί να έχει τις ρίζες του στις θρακικές Διονυσιακές λατρείες, στα κατ’ αγρούς Διονύσια του αρχαιοελληνικού πολιτισμού ή στις αγροτικές τελετές των Ρωμαίων τα Σατουρνάλια.

Κατά το έθιμο, την Κυριακή της Τυρινής, πριν αρχίσει να νυχτώνει, ανάβονταν φωτιές στους γύρω λόφους και στα σταυροδρόμια από ομάδες χωρικών που χωρίζονταν κατά γειτονιά ή μαχαλά, από κλαδιά κέδρου συνήθως αλλά και από ό,τι παλιό βρισκόταν. Οι φωτιές γίνονταν μεγάλες για να φωτίζουν παντού σε μεγάλη ακτίνα, με σκοπό τη μαγική επίδραση της ζωής που κοιμόταν, τον εκφοβισμό και την απομάκρυνση του κακού και της κάθε επιδημίας. Ο κρότος που προκαλούσαν τα αναμμένα κέδρα και οι κάφτρες που αιωρούνταν πίστευαν ότι εξολόθρευαν τα κακά μικροζωύφια (ψύλλους). Ήταν ένα ακόμη καθαρτήριο έθιμο από τα πολλά που μετέδωσε η παράδοση με το οποίο οι απλοί άνθρωποι ζητούσαν να εξασφαλίσουν την ευτυχία. Άστραφτε παντού γύρω από το χωριό, φωνές, γέλια και φασαρία μεγάλη. Άλλες ομάδες που ήταν συνήθως μασκαράδες και κουδουνάδες, έτρεχαν από φωτιά σε φωτιά για να δουν ποια ήταν πιο μεγάλη και θορυβώδης, μεταφέροντας στους δρόμους του χωριού ένα καρναβαλίστικο και γιορτινό παλμό.

Οι χοροί των μεταμφιεσμένων, τα πηδήματα, τα κουδούνια και οι πέτρες πετούσαν δεξιά και αριστερά προς κάθε θάμνο, απομάκρυναν τα κακά πνεύματα. Προλήψεις και δεισιδαιμονίες αλλά συγχρόνως κέφι, διασκέδαση, συναδέλφωση, ενθουσιασμός. Όταν χαμήλωναν οι φλόγες αρχίζανε και πηδούσανε πάνω από αυτές για το καλό, όπως λέγανε, της νέας αγροτικής σεζόν. Οι ανύπαντροι πηδούσαν με τη σειρά τους λέγοντας φωναχτά το όνομα της κοπέλας που ο καθένας είχε στο μυαλό του. Γέλια, φωνές και πειράγματα.

Τέλος, αργά, συγκεντρώνονταν καθισμένοι γύρω από τη φωτιά, έτρωγαν, έπιναν και τραγουδώντας παρέτειναν το γλέντι μέχρι το πρωί. Φεύγοντας, κάποια στιγμή, έπαιρναν μαζί τους λίγη στάχτη από τη φωτιά που σιγοέσβηνε για να τη σκορπίσουν στους αγρούς και άλλοι για να την απλώσουν στο κοτέτσι για να γεννούν οι κότες πολλά αυγά.

Σήμερα, σε μια εποχή που κυριαρχεί η καθημερινότητα, το στρες και η απομόνωση, τα απλά αυτά αγροτικά προγονικά έθιμα, χωρίς να έχουν την παραδοσιακή φιλοσοφία δίνουν την ευκαιρία στους συμμετέχοντες απελευθέρωση, διασκέδαση και κέφι γίνονται ολοένα και πιο ελκυστικά.

Δημοσίευση 2001

Δημήτρης Ιωάννου

Πηγή αρχικής φωτογραφίας: http://3.bp.blogspot.com

Διαβάστε Περισσότερα

"Παιδί πέθανε για πίτα". Λαογραφικό έθιμο των Προμάχων.

Ένα έθιμο που χάνεται στα βάθη των χρόνων, αναβιώνει σήμερα , όπως κάθε χρόνο τέτοια μέρα στους Προμάχους και σε άλλα χωριά.

Πρόκειται για το μοίρασμα πίτας με τυρί (μπάνικ) από τις νοικοκυρές του χωριού.

Η παράδοση αναφέρει, ότι ήταν κάποτε μια οικογένεια τα παλιά χρόνια, και είχε ένα μικρό παιδάκι.

Το παιδάκι αυτό λοιπόν, είχε μια επιθυμία για να φάει πίτα. Το ζητούσε επίμονα από την μητέρα του, η οποία όμως δεν είχε τον χρόνο η τα υλικά λόγω φτώχειας μάλλον για να του φτιάξει την πίτα, και από την μεγάλη επιθυμία και την αναμονή, το μικρό παιδάκι, πέθανε.

Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, οι νοικοκυρές σήμερα φτιάχνουν διάφορες πίτες και τις μοιράζουν σε όλες τις γειτονιές, χαρίζοντας χαρά σε μικρούς και μεγάλους με τις λαχταριστές πίτες και πιτουλίτσες.

Διαβάστε Περισσότερα

«Μάρτης», «Μαρτιά», «Μαρτίνκα».

Καλό μήνα σε όλες και όλους!

Από τη 1η ως τις 31 του Μάρτη, συνηθίζεται να φοριέται στον καρπό του χεριού ένα βραχιολάκι, φτιαγμένο από στριμμένη άσπρη και κόκκινη κλωστή, τον «Μάρτη» ή «Μαρτιά». Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο «Μάρτης» φοριέται κυρίως από τα παιδιά για να προστατεύει τα πρόσωπά του από τον πρώτο ήλιο της Άνοιξης, για να μην καούν.

Ο "Μάρτης" φτιάχνεται την τελευταία ημέρα του Φεβρουαρίου και φοριέται είτε σαν δαχτυλίδι στα δάχτυλα, είτε στον καρπό του χεριού σαν βραχιόλι. Καμιά φορά φοριέται ακόμα και στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού, ώστε να μην σκοντάφτει ο κάτοχός του.
"Μάρτη" δεν φορούσαν μόνο οι άνθρωποι.
 Σε κάποιες περιοχές της χώρας κρεμούσαν την κλωστή όλη τη νύχτα στα κλαδιά μιας τριανταφυλλιάς για να χαρίσουν ανθοφορία, ενώ σε άλλες περιοχές την έβαζαν γύρω από τις στάμνες για να προστατέψουν το νερό από τον ήλιο και να το διατηρήσουν κρύο.
 Σε άλλες περιοχές το φορούσαν μέχρι να φανούν τα πρώτα χελιδόνια, οπότε και το άφηναν πάνω σε τριανταφυλλιές, ώστε να τον πάρουν τα πουλιά για να χτίσουν τη φωλιά τους. Αλλού πάλι το φορούν ως την Ανάσταση, οπότε και το δένουν στις λαμπάδες της Λαμπρής για να καεί μαζί του.

Ο «Μάρτης» ή «Μαρτιά» είναι ένα παμπάλαιο έθιμο εξαπλωμένο σε όλα τα Βαλκάνια, λόγω της υιοθέτησής του από τους Βυζαντινούς, οι οποίοι και το διατήρησαν. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια, επειδή οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων συνήθιζαν να δένουν μια κλωστή, την «Κρόκη», στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.

ΠΗΓΗ...http://omospondiamakedonon.blogspot.gr/

Διαβάστε Περισσότερα

Αριδαία 28 Φεβρουαρίου 2025: Eκδήλωση μνήμης για τα θύματα των Τεμπών.

Αριδαία 28 Φεβρουαρίου 2025

Στιγμιότυπα από την εκδήλωση μνήμης για τα θύματα των Τεμπών.

Στου ουρανού τις ράγες

Παίρνω παιδί μου και δεν απαντάς

Στείλε ένα μήνυμα πως όλα είναι εντάξει

Να μου προσέχεις κι αν πεινάσεις, να φας

έχω στην τσάντα σου τυρόπιτα φυλάξει.

-

Έλα Ιορδάνη, ο πατέρας σου καλεί

Βάιε, Σπύρο, Αναστασία, Ιφιγένεια

κοίτα πώς κλείνει ετούτη η γιορτή

κορμιά και σίδερα, καυτά, γίνανε ένα.

-

Πώς έγινε έτσι ο πόνος ξαφνικά

και δεν χωράω στο μπλουζάκι που σου πήρα

φοράω το τζιν σου, την κολόνια, τα γυαλιά

μήπως και πάρω απ' τη δική σου μοίρα.

-

Κοιμήσου μάνα και μη σκέφτεσαι κακό

είναι ελεγμένες οι γραμμές και θα αργήσω

στου ουρανού τις ράγες τώρα θα κυλώ

συγγνώμη που δεν πρόλαβα να χαιρετήσω.

-

Εδώ επάνω έχει σήματα πολλά

έχει χαμόγελα και φώτα για τον δρόμο

δεν έχει υπεύθυνους, τούνελ και κλειδιά

ούτε ο καθένας έχει τον δικό του νόμο.

-

Γίνε αστέρι, φέγγε μου να περπατώ

στ' όνειρό μου έλα λίγο να τα πούμε

τότε που ήσουν μικρός να θυμηθώ

πίσω από γέλια και αταξίες να κρυφτούμε.

-

Σώπασε μάνα και μη γίνεσαι πληγή

κι εσύ πατέρα πες της κάτι να γελάσει

να ΄ρθω απόψε να σας δώσω ένα φιλί

δεν τρέχει τίποτα, ζωή είναι, θα περάσει.

-

Τώρα είναι νύχτα μα η αυγή είναι κοντά

άσε στον ήλιο έστω μία χαραμάδα

δεν ήρθα μόνος εδώ πάνω ούτε κλεφτά

σ' αυτό το τρένο ήταν όλη η Ελλάδα.

 Στίχοι: Μιχαήλ Άνθης (https://www.youtube.com/watch?v=AHWHsyokJ-s )

 

 

Διαβάστε Περισσότερα