"Γιόβανο, Γιόβανκε και η σκοπιανή προπαγάνδα" - Γράφει ο Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Δημήτρης Ε. Ευαγγελίδης

Πριν μερικές μέρες είδα συμπτωματικά ένα βιντεάκι εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=g31Sa2C-l0A  με τον τίτλο:  «Jovano-Jovanke με Κώστα Νοβάκη στα Περδικκιώτικα 2017», όπου ο γνωστός σκοπιανολάγνος και προπαγανδιστής παρουσίασε το «λαογραφικό του έργο», το οποίο υποτίθεται ότι διασώζει την μουσική παράδοση των ντόπιων της Μακεδονίας. Τραγουδώντας όμως το συγκεκριμένο τραγούδι ξεσκεπάστηκε από μόνος του για το τι ακριβώς εννοεί αναφερόμενος σε «ντόπια τραγούδια». Αξίζει λοιπόν να ασχοληθούμε με αυτό το άσμα, αλλά και κάποιες άλλες λεπτομέρειες.

            Πρώτα-πρώτα να ενημερώσουμε ότι ο τίτλος «Jovano-Jovanke», είναι η κλητική πτώση του σλαβικού ονόματος «Γιοβάνα» (Ιωάννα, Γιάννα) –ονομαστική – και του υποκοριστικού «Γιοβάνκα» αντίστοιχα, οπότε ο τίτλος μεταφράζεται «Γιάννα-Γιαννούλα». Σε τι αναφέρεται; Υποτίθεται ότι είναι το τραγούδι ενός νέου προς την αγαπημένη του που τους χώρισαν οι δικοί της, αλλά χρησιμοποιείται και μεταφορικά. Τι λένε τα λόγια; Αναφέρουν τα εξής:

 

Kraj Vardarot sedish mori   Κάθεσαι δίπλα στον 

                                                   Βαρδάρη μωρέ 

Belo platno belish,                  άσπρο σεντόνι πλένεις 

Belo platno belish dusho,     άσπρο σεντόνι πλένεις 

                                                   ψυχή μου 

Se na gore gledash                 όλο κοιτάς προς τα πάνω 

                                                                                    (πέρα) 

Jovano, Jovanke,                  Γιάννα, Γιαννούλα

Jas tebe te cekam mori,       Εγώ εσένα σε περιμένω μωρέ

Doma da mi dojdesh,           να έρθεις σπίτι μου 

A ti ne dojdash, dusho          και εσύ δεν έρχεσαι ψυχή μου 

Srce moje Jovano...                καρδιά μου, Γιάννα 

Jovano, Jovanke,                     Γιάννα, Γιαννούλα

Tvojata majka mori,                η μάνα σου μωρέ

Tebe ne te pushta,                    εσένα δεν σε στέλνει 

Kaj mene da dojdesh, dusho  να έρθεις σε μένα ψυχή μου

Srce moje, Jovano                     καρδιά μου Γιάννα.

 

Από την γλώσσα του τραγουδιού φαίνεται καθαρά ότι ελάχιστη σχέση έχει με το γλωσσικό ιδίωμα των ντόπιων Μακεδόνων Ελλήνων. Το αρχικό τραγούδι είναι πολύ παλιό, αλλά «προσαρμόστηκε» στην σκοπιανή γλώσσα. Τέτοιες λαθροχειρίες αποτελούν καθημερινή πρακτική με αποτέλεσμα να αλλοιώνουν τα αυθεντικά τραγούδια όταν περιέχουν λέξεις ή ιδιωματισμούς που ανήκουν σε βουλγαρικές διαλέκτους. Η προέλευση πάντως του τραγουδιού πρέπει να είναι η περιοχή της Γευγελής. Και μια λεπτομέρεια που αξίζει να σημειωθεί: Πλάτνο δεν είναι ένα οποιοδήποτε σεντόνι, αλλά το νυφικό σεντόνι, με συγκεκριμένες πάντα διαστάσεις και ύφανση.

Τι εστί Νοβάκης; Προς ενημέρωση παραθέτω απόσπασμα από ένα παλιότερο  (27/3/2004) μακροσκελές κείμενο-υμνολόγιο του διαβόητου εθνοφοβικού Κωστόπουλου, γνωστού από τα άρθρα του ως Ιός, όχι βέβαια της χολέρας, αλλά της ομώνυμης στήλης στην αλήστου μνήμης αθηναϊκή εφημερίδα «Ελευθεροτυπία»:

Τραγούδια -επιτέλους- με λόγια!

"Παραδοσιακά τραγούδια μιας άλλης Μακεδονίας που αποσιωπήθηκε"
 (Κώστας Φώτης, περιοδικό "Jazz & Τζάζ", 4/2003) 

 Υπό κανονικές συνθήκες, η είδηση δεν θα έπρεπε να αφορά τούτην εδώ τη στήλη. Αν μη τι άλλο, η κυκλοφορία μιας καινούριας συλλογής CD ανήκει στη θεματολογία του καλλιτεχνικού -κι όχι του κοινωνικοπολιτικού- ρεπορτάζ. Ας μας επιτραπεί, παρ' όλα αυτά, μια μικρή εξαίρεση. Ο λόγος είναι προφανής -και συνδέεται άμεσα με ένα από τα αγαπημένα θέματα του «Ιού»: τις αθέατες (και συνήθως λογοκριμένες) εγχώριες πτυχές του «ανύπαρκτου» Μακεδονικού. Η είδηση αφορά την πρόσφατη, πρώτη επίσημη κυκλοφορία -και διάθεση στο εμπόριο- παραδοσιακών σλαβομακεδονικών τραγουδιών από χωριά της Δυτικής και Κεντρικής ελληνικής Μακεδονίας. Αλλο ένα ταμπού της εθνικής μας ανασφάλειας ανήκει πλέον, απ' ό,τι φαίνεται, στο παρελθόν. […]

Ας επιστρέψουμε, όμως, στο σήμερα. Πριν από μερικούς μήνες κυκλοφόρησαν (από τις Avlos Editions) τα παρακάτω τρία CD με μουσική και σλαβόφωνα τραγούδια από χωριά και πόλεις της ελληνικής Μακεδονίας:

*«Πουνούντα οτ Σόλουν» (Προσφορά από τη Θεσσαλονίκη). Δεκατρία τραγούδια (τα 7 με λόγια) από τα Κουφάλια, τη Γρίβα (Κρίβα) της Γουμένισσας, το Σαμάρι (Σάμαρ) της Εδεσσας, την Επισκοπή (Πισκόπια) της Νάουσας, την Παλιά Πέλλα (Πόστολ) και τον Αγ. Πέτρο (Πέτροβο) των Γιαννιτσών.

*«Ραζβίλα γκόρα ζέλενα» (Πράσινο δάσος). Δώδεκα τραγούδια (τα 7 με λόγια) από τα Κουφάλια, τη Γρίβα, το Πολύπετρο (Κοσίνοβο) του Κιλκίς, τη Γαρέφη (Σημ. ΔΕΕ: Η Γαρέφη!) (Τσερνέσοβο) της Αριδαίας, τη Ζέρβη και την Αρνισσα (Οστροβο) της Εδεσσας.

*«Μπέλο πόλε ντο μπέλοτο μόρε» (Λευκός κάμπος πλάι σε θάλασσα λευκή). Δώδεκα τραγούδια (τα 9 με λόγια) από τα Κουφάλια, τα Γιαννιτσά, την Έδεσσα, τη Γρίβα, την Καρυδιά (Τέοβο) της Εδεσσας, την Καστανερή (Μπαρόβιτσα) του Κιλκίς και τη Χαλκηδόνα (Ιλιτζίεβο) της Θεσσαλονίκης.

Και τα τρία CD είναι έργο του ίδιου ανθρώπου. Όχι επαγγελματία μουσικού, αλλά ενός ντόπιου οδοντογιατρού από τα Κουφάλια των Γιαννιτσών, του Κώστα Νοβάκη. Παθιασμένος ερευνητής, συγκέντρωσε μέσα στην τελευταία δεκαετία τη μουσική και τους στίχους εκατοντάδων σλαβόφωνων παραδοσιακών τραγουδιών, τα περισσότερα από τα οποία προορίζονταν να ξεχαστούν, ηχογραφώντας ηλικιωμένους -ως επί το πλείστον- γνώστες των τραγουδιών σε μια έκταση από τη Φλώρινα μέχρι τα πρόθυρα της Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος τραγουδά και τα περισσότερα απ' όσα περιέχονται στα τρία CD -το πρώτο από τα οποία είχε κυκλοφορήσει, πειραματικά, μεταξύ γνωστών και φίλων εδώ και δυο χρόνια. Το αποτέλεσμα ήταν ενθαρρυντικό κι αποφάσισε να προχωρήσει στην «κανονική» έκδοσή τους. Βασική ορχήστρα είναι αυτή της οικογένειας Ζόρα, ενώ σε ορισμένα τραγούδια συμμετέχουν επίσης ένας ακορντεονίστας από τη Γευγελή κι ένας κλαρινίστας από τη Βογδάντσα της ΠΓΔΜ. […]

Ας δούμε τώρα τα ενδιαφέροντα σχόλια από μια συζήτηση στο Διαδίκτυο σχετικά με το παραπάνω κείμενο του Ιού:

...Διαβάζοντας αυτά ...αλλά και τα υπόλοιπα που λέει ο Κωστας Νοβάκης, ως άσχετος κομπιουτεράς και εγώ, απευθύνθηκα στην wiki για περαιτέρω λεπτομερειες...http://en.wikipedia.org/wiki/Kostas_Novakis

..."The music is typical of the Greek province of Macedonia....

....Χτυπάω το πρώτο audio sample της wiki .... λοιπόν για να ακούσω μουσική από την "ελληνική επαρχία της Μακεδονίας", με τους "απαγορευμένους" στίχους που κατέγραψε ο Νοβάκης.

Razvila gora zelena https://www.youtube.com/watch?v=W4TKtAC4ZfU

....Η μουσική του οποίου είναι ΑΝΤΙΓΡΑΦΗ άλλου προϋπάρχοντος Σκοπιανού τραγουδιού... 

Aleksandar-Sarievski---Bog-da-ubiet-Debrani https://www.youtube.com/watch?v=Lfds51gjyMk

...Το οποίο έχει διαφορετικούς στίχους.. Ποιο είναι το αυθεντικό; Του Νοβάκη ή των Σκοπιανών; Δεν το "διέσωσαν" όπως έπρεπε οι Σκοπιανοί και το κατέγραψε αυθεντικότερα ο Νοβάκης; 

... Το δευτερο audio ... θα έπρεπε να είναι το Σουλεϊμάνοβο ...

Sulejmanovo https://www.youtube.com/watch?v=a4HCTBrKJzY

...Η μελωδία που τραγουδάει ο Νοβάκης είναι όντως το Σουλεϊμάνοβο όπως χορεύεται μέχρι και σήμερα, η εισαγωγή όμως (με τα Βουλγάρικα ακκορντεόνια ) παραπέμπει στο …δημοφιλές Κομιτατζίδικο ... που αναφέρεται στα Μπίτολα (Μοναστήρι ) της FYROM ...

Aber mi ide od Mogilahttps://www.youtube.com/watch?v=JOEn-yCYrLY

..Ως πρός το τρίτο τον "Μητσο τον Βοεβοδα", πού να ξέρω ο φουκαράς από που προήλθε, αρκούμαι μόνο να υποθέσω ότι μάλλον εννοεί τον "Μήτσο τον Κομιτατζή", διότι Βοεβόδας επί Τουρκοκρατίας ήταν τίτλος αντίστοιχος του Πασά, ο οποίος ασκούσε διοικητικά καθήκοντα, ...ενώ πριν την Οθωμανική κατάκτηση στις Σλαβικές γλώσσες σήμαινε " αυτός που ηγείται ...πολεμιστών "....( βλέπε Σερβική επαρχία της Βοϊβοντίνας ).

...Θεωρώ την καταγραφή της μουσικής παράδοσης πολύ σημαντικό πράγμα. Οποιαδήποτε πρόσθεση ξένου στοιχείου καθιστά αυτομάτως την προσπάθεια καταγραφής ΑΝΕΝΕΡΓΗ. Πολύ περισσότερο όταν αναφερόμαστε σε ένα αποτέλεσμα που δημιουργεί στον ακροατή που δεν έχει υπόψη του το πρωτογενές υλικό της παράδοσης της Μακεδονίας μας, την εντύπωση της ΕΝΟΤΗΤΑΣ και ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΙΑΣ με στοιχεία φερμένα από έξω. Και στην συγκεκριμένη περίπτωση εκ της Σκοπιανής φάμπρικας που μέχρι και το "Τσιφτετέλι Τούρκικο" του Καζαντζίδη το έχει βαπτίσει ...Μακεδονικό. 

[Σημ. ΔΕΕ: Stani Mome Da Zaigras - Macedonian Song

https://www.youtube.com/watch?v=jAHKy_rExWM

και εδώ το αυθεντικό τούρκικο kalenin bedenleri:

https://www.youtube.com/watch?v=-myWBfjhLQc ]

Εγώ θέλω να πιστεύω ότι ο Κώστας Νοβάκης, έπεσε θύμα των Σκοπιανών μουσικών και ενορχηστρωτών, που ως επί το πλείστον χρησιμοποίησε, οι οποίοι έφεραν μουσικά στοιχεία ΞΕΝΑ προς την παράδοση της Μακεδονίας μας. (δεν χρειάζεται πάντως να με ευχαριστήσει για τις επισημάνσεις μου, τις κάνω καλόπιστα ) 

...Με αποτέλεσμα; ....Παραδοσιακοί χοροί και τραγούδια της Μακεδονίας μας, όπως τα " Παρδαλά Τσουράπια ", να γίνονται αγνώριστοι και ΑΔΥΝΑΤΟΝ να χορευτούν, κατάλληλοι δε μόνο για "ευήκοα ώτα" Σκοπιανών προπαγανδιστών της διασποράς που δεν γνωρίζουν ούτε να τα χορεύουν ούτε αποτελούσαν ποτέ μέρος της παράδοσής τους...

Sareni corapi https://www.youtube.com/watch?v=73RjI2z41LY  (Αυτό είναι το αυθεντικό με τον Γιώργο Ουρούμη – Σημ. ΔΕΕ)

 https://www.youtube.com/watch?v=FLC9Oz2iWM0 (Σκοπιανό)

Τέλος .... είπαμε καλή η "καταγραφή" των στίχων από τον Νοβάκη, αλλά όχι να βάζουμε στίχους και στον Λυτό (πουστσένο) ...Ο "Λεβέντικος" δεν χορευόταν ποτέ με λόγια ..είναι δύσκολος χορός.  Άμα βάλουμε έναν τραγουδιστή δίπλα στον κλαριντζή, τι να πρωτοκάνουν και οι καψεροί οι χορευτές! ...Αυτά γίνονται μόνο στις ταινίες του ...Κουστουρίτσα ... 

Iano Ianovitse  https://www.youtube.com/watch?v=MgtavQR2bC4 […]

Αυτά είχε γράψει στις 19 Φεβρουαρίου του 2008 ο μπλόγκερ kukos με τα οποία συμφωνώ απολύτως. (*)

Ιδιαίτερο πάντως ενδιαφέρον έχει το σχόλιο ενός Βούλγαρου στο βίντεο που εμφανίζει το Γιόβανο-Γιόβανκε ως ‘Μακεδονικό» τραγούδι, επιμένοντας ότι είναι γνήσιο βουλγάρικο. Αφού έπεσε το σχετικό κράξιμο από σκοπιανούς ο Βούλγαρος τους απάντησε τα εξής …χαριτωμένα:

Македонистките сърбоманчета лаят, лаят срещу нас, измислят си история, крадат нашата, а пък албанската шпага влиза все по-дълбоко в задния им двор. Днес шиптърските мангали ще убият 5ма християни, утре 500, накрая 5000. И тогава ще се обърнете към майка България за помощ, ама ще е вече късно, мили ми заблудени безродници...

[Οι Σερβομανείς Μακεδόνες (εννοεί τους Σκοπιανούς, κατά το ελληνομανείς/γκρεκομάνι – Σημ. ΔΕΕ) γαυγίζουν, γαυγίζουν σε μας, κατασκεύασαν Ιστορία, κλέβοντας την δική μας, αλλά το αλβανικό μαχαίρι μπήγεται όλο και πιο βαθιά στην πλάτη τους. Σήμερα τα αλβανικά σκυλιά θα δολοφονήσουν πέντε Χριστιανούς, αύριο 500 και στο τέλος 5000. Και τότε θα τρέξετε στην Μητέρα Βουλγαρία για βοήθεια, αλλά τότε θα είναι αργά, αγαπητοί παραπλανημένοι αδελφοί…].

Το θέμα όμως έχει και συνέχεια. Το 1961 το τραγούδι είχε ενσωματωθεί (για να προσδώσει ατμόσφαιρα εποχής) στην σκοπιανή προπαγανδιστική ταινία  «Solunskite atentatori» (Οι βομβιστές της Θεσσαλονίκης)¹ με θέμα τις βομβιστικές επιθέσεις που συνέβησαν στην Θεσσαλονίκη μεταξύ 28-30 Απριλίου 1903 από Βούλγαρους, οι οποίοι στην ταινία μεταμορφώνονται σε νεαρούς διανοούμενους «Μακεδόνες» αγωνιστές! ²

_________________________

1. https://www.youtube.com/watch?v=WtzSaU7QpRc
2. Τον Απρίλιο του 1903 μια ομάδα Βουλγάρων αναρχικών, οι «Γκεμιτζήδες» (Βαρκάρηδες), απόφοιτοι του βουλγαρικού δευτεροβάθμιου σχολείου της Θεσσαλονίκης, οργάνωσε βομβιστικές επιθέσεις στη Θεσσαλονίκη. Στις 28 Απριλίου, οι Γκεμιτζήδες κατέστρεψαν με δυναμίτιδα το γαλλικό επιβατηγό πλοίο «Γκουαλδακιβίρ» και τη νύκτα της 29 προς την 30 Απριλίου ανατίναξαν το κτίριο της Οθωμανικής Τράπεζας. με στόχο να προσελκύσουν την προσοχή των Μεγάλων Δυνάμεων στην οθωμανική καταπίεση στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης.

Φυσικά και οι Βούλγαροι έκαναν κάτι ανάλογο, σχετικά πρόσφατα, με προπαγανδιστικό βίντεο (εδώ: https://www.youtube.com/watch?v=oqCqbd8-4Xc), που μας μεταφέρει στο 1917 και τις αιματηρές μάχες του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου στο μέτωπο της Δοϊράνης, όπου προβάλλεται ο ηρωϊσμός των Βουλγάρων στρατιωτών της 2ης Ταξιαρχίας πεζικού που πολέμησαν αντιμετωπίζοντας τις επιθέσεις 330.000 Άγγλων, Γάλλων και Σέρβων. Πρωταγωνιστεί και πάλι το εν λόγω τραγούδι, το οποίο, όπως μας υποδεικνύει έμμεσα ο αφηγητής, είναι καθαρά βουλγαρικό. 

Πιστεύω ότι οι αναγνώστες που δεν έχουν ασχοληθεί με αυτά τα θέματα, να πήραν μια ιδέα από το τι «παίζεται» με τα τραγούδια, τους χορούς και τις μουσικές στον χώρο της Μακεδονίας, αλλά και την ασύστολη προπαγάνδα επαγγελματιών «ντόπιων», οι οποίοι στηριζόμενοι στην άγνοια, ακόμη και την αδιαφορία του κόσμου στα ζητήματα αυτά, επιχειρούν να παρασύρουν κυρίως νεαρά άτομα στα παιχνίδια τους, προσποιούμενοι τους ενδιαφερόμενους για την διατήρηση της παράδοσης των ντόπιων, που αποδεικνύεται τελικά σκοπιανή! 

Το ακόμη χειρότερο με όλους αυτούς είναι ότι αλλοιώνουν και καταστρέφουν το ιδίωμα, τις τοπικές φορεσιές. τις μουσικές και τους χορούς των ντόπιων Μακεδόνων Ελλήνων, αντικαθιστώντας 'τα με σκοπιανά κακότεχνα υποκατάστατα, καταστρέφοντας την οπτική και ακουστική αισθητική τους και τελικά καταντούν ορισμένοι να χορεύουν σκοπιανά τσιφτετέλια στα πανηγύρια, τα οποία μάλιστα είναι τούρκικα, αλλά βαφτίστηκαν «μακεδονικά»!

Εάν αυτό δεν λέγεται ξεφτίλα, δεν ξέρω πώς αλλιώς μπορεί να ονομαστεί…

ΔΕΕ 16-7-2017

(*) Στο κείμενο του μπλόγκερ δεν έγιναν επεμβάσεις στην ορθογραφία, στους τόνους κλπ. Οι επισημάνσεις με κόκκινα είναι δικές μου.

ΠΗΓΗ...https://ethnologic.blogspot.gr

Posted in: ΕΛΛΑΔΑ , ΚΟΣΜΟΣ , ΠΑΡΑΔΟΣΗ , ΤΟΠΙΚΑ