Βιολογικοί πόλεμοι στην αρχαιότητα

Όλο θυμό τα πίσω ο γέροντας γυρνάει, κι ο Φοίβος τότε
την προσευκή του ευτύς επάκουσε, τι στην καρδιά τον είχε.
Φαρμακερές σαγίτες έριχνε στους Αχαιούς, κι εκείνοι
πέθαιναν πανωτά, και χύνουνταν οι θεϊκές σαγίτες
απ᾿ άκρη σ᾿ άκρη μες στ᾿ Αργίτικα φαρδιά λημέρια...
ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΣ -Α- 380 



Ο Απόλλων (Φοίβος) προκάλεσε τον λοιμό της Τροίας. Γι’ αυτό και τον αποκαλούσαν λοίμιον.Πιθανώς λοιπόν, η μαζική καύση των νεκρών Αχαιών να μην είναι κάποιος αναχρονισμός του Ομήρου, αλλά να έγινε προς αποφυγήν λοιμώξεων.

«Οι μαχητές στην αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν πρωτόγονα βιολογικά όπλα»
λέει στην επιστημονική επιθεώρηση «Discover» ο Ρόμερτ Φέιγκλς, πρόεδρος του Τομεα Συγκριτικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, μεταφραστής - στα αγγλικά - της ομηρικής «Ιλιάδας».
Περί βιολογικού πολέμου εύστοχα γράφει ο κύριος Θεόδωρος Πέππας,Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, ότι υπάρχουν σκόρπιες ιστορικές αναφορές, από προσπάθεια να δηλητηριαστούν τα πηγάδια με ψόφια ζώα*, από τους Ασσύριους, κι από τις δύο πλευρές κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, ή από την εκσφενδόνιση πήλινων δοχείων γεμάτα φίδια** στο κατάστρωμα των τριήρεων του αντιπάλου, από τους Καρχηδόνιους σε ναυμαχία εναντίον του Ευμενίδη της Περγάμου (184 πΧ) (*κατι που θα επαναληφθεί και από τον Στρατηγό Σέρμαν κατά τον Αμερικανικό Εμφύλιο το 1863 ** κατι που θα επαναληφθεί και από 300 Ιαπωνικά αεροσκάφη στην Μαντζουρία το 1939).
Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να ανακαλύψουμε τις σκόρπιες ιστορικές αναφορές, και σε τι βαθμό υπήρξε βιολογικός πόλεμος στην αρχαιότητα.
Ο μεγάλος Έλληνας γιατρός Διοσκουρίδης ήταν ο πρώτος που αναφέρθηκε στην προέλευση της λέξης τοξικόν από την λέξη τόξον (ο Όμηρος για το γνωστό μας τόξο χρησιμοποιεί την λέξη βιος) . Η λέξη τόξον στα αρχαία ελληνικά χρησιμοποιείτο συχνά αντί της λέξεως δηλητήριο. Μεταφραστικά, πολλές φορές αντί της λέξεως τόξο συναντάμε την λέξη τοξίνες. Ισως είναι σωστό στο θέμα βιολογικού πολέμου στην αρχαιότητα, να επισημάνουμε ότι η λέξη πανοπλία σημαίνει παν-όπλα, όλα τα όπλα.
Στα λατινικά taxus σημαίνει ξύλο από ήμερο έλατο.
Η εξόντωση της Λερναίας Ύδρας από τον Ηρακλή ίσως αποτελεί την πρώτη καταγραφή, στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, ως προς τη χρήση χημικών και βιολογικών όπλων. Οι μύθοι συχνά αποτελούν τον πυρήνα μιας ιστορικής πραγματικότητας. Σε αυτό το σημείο καλό είναι να αναφέρουμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν τη λέξη φάρμακον σε τρεις έννοιες: τη θεραπεία, μαγεία και δηλητήριο. Ο Ηρακλής και ο Ιόλαος εξόντωσαν το τέρας με βέλη των οποίων η αιχμή ήταν εμβαπτισμένη σε πίσσα, ώστε να αναφλέγονται εύκολα.
Στη συνέχεια ο μυθικός ήρωας εμβάπτισε τα βέλη του στο αίμα του νεκρού τέρατος, το οποίο περιείχε δηλητηριώδεις ουσίες. Χρησιμοποίησαν δηλαδή φυτικές και ζωικές τοξίνες.
...Τότε η Παλλάδα η Αθηνά τού λέει χολοσκασμένα·
Αλλοίς, και πόσο χρειάζεσαι τον Οδυσσέα κοντά σου,
ετούτους τους ξεδιάντροπους μνηστήρες να βαρέση
να ερχόταν τώρα να σταθή ατού παλατιού τις πόρτες,
με ασπίδα, με περίκρανο και με τα δυό κοντάρια,
τέτοιος στην όψη σαν που εγώ τον είδα πρώτα πρώτα
σαν έπινε και γλέντιζε στο σπιτικό μας μέσα,
από το γιο τού Μέρμερου γυρίζο ντας, τον Ίλο,
τής Φύρας, που με πλοίο γοργό ξεκίνησε, βοτάνι
ζητώντας του θανατερό, ν' αλεί ψη τις χαλκένιες σαΐτες του·...».
( Ομήρου Οδύσσεια Α 261-263)
-O Οδυσσέας πηγαίνει στους στην Εφύρα για να προμηθευθεί το “ανδροφόνο φάρμακο”-
Ο πολυμήχανος Οδυσσέας που για τους δόλους του, η φήμη του έχει φτάσει ψηλά στον ουρανό, έκανε χρήση βιολογικού πολέμου, και το γνώριζαν οι μνηστήρες: «θα έρθει με θανατηφόρο δηλητήριο, θα το ρίξει στο κρασί μας και θα μας σκοτώσει όλους» φοβούνται...
H Μέγιορ δε προσθέτει ότι «ο Οδυσσέας είχε σαλπάρει για μια περιοχή της Δυτικής Ελλάδας, αναζητώντας ένα δηλητηριώδες φυτό, πιθανόν τον ακόνιτο, για να βουτήξει τα βέλη του στη θανατηφόρα ουσία».
Οι βιολογικοί πόλεμοι συνεχίστηκαν και μετά την ομηρική εποχή, τον 6ο αιώνα π.Χ., στους ιερούς πολέμους πρέπει οι συνέπειες (τα "φίλια πυρά" δεν ήταν σίγουρα αμελητέα) να ήταν τόσο τρομερές ώστε αναγκάστηκαν να συνάψουν (την πρώτη στην παγκόσμια ιστορία) συμφωνία μη χρήσεως βιολογικών όπλων της οποίας μάλιστα η παράβαση επέφερε την κατάρα:
«ἡ γῆ των νὰ μὴν παράγῃ κ αρπούς, αἱ γυναῖκές των νὰ γεννῶσι τέρατα, νὰ ἐξαφανισθῶσιν αὐτοί τε, ἡ πόλις των καὶ ἡ φυλή των καὶ αἱ πρὸς τοὺς θεοὺς θυσίαι των νὰ μὴν γίνωνται δεκταὶ» (Αισχίνης. Κατᾶ Κτησιφῶντος 111.1 -117)
Πολλοί μελετητές θεωρούν από τις κύριες αιτίες της ήττας της Αθήνας το δεύτερο έτος του Πελοποννησιακού πολέμου, η οποία ήταν το αίτιο απώλειας του ενός τετάρτου του πληθυσμού της πόλεως αλλά και του ηγέτη της Περικλή, ήταν η χρήση του "βιολογικού όπλου" που ονομάσθηκε Ο Λοιμός των Αθηναίων (Εις δε την πόλιν των Αθηνών ενέσκηψεν αιφνιδίως και προσέβαλε κατά πρώτον τους κατοίκους του Πειραιώς, και δια τούτο ελέχθη από αυτούς ότι οι Πελοποννήσιοι είχαν ρίψει δηλητήριον εις τας δεξαμενάς, διότι κρήναι δεν υπήρχαν ακόμη εκεί.) Θουκυδίδης
Βέβαια, οι βιολογικοί πόλεμοι δεν έγιναν μόνο στον ελλαδικό χώρο, αλλά και στην ανατολή, αναλυτική και μεθοδική έρευνα έχει γράψει ο Μ. Καλόπουλος στο βιβλίο του «Ο ΕΝΟΠΛΟΣ ΔΟΛΟΣ»
Ανοσία και αντίδοτα
Αν ανατρέξουμε στους ένδοξους ήρωες της μυθολογία μας θα δούμε πως όταν τραυματίσθηκε ο Μενέλαος στον Τρωϊκό πόλεμο, τότε ο ιατρός Μαχάων,
«Ιητρός γαρ ανήρ πολλών αντάξιος άλλων», (Ιλ. Λ 514) τραβώντας το βέλος τοποθέτησε στην πληγή «ήπια φάρμακα»-φάρμακα μαλακτικά που κάποτε τα χάρισε στον πατέρα του, τον Ασκληπιό, ο Χείρων, για να τον θεραπεύσει.
Παρόμοια στην Ιλιάδα, όταν τραυματίζεται ο Ευρύπυλος, ο φίλος του Πάτροκλος πασπάλισε την πληγή με πραϋντικά φάρμακα τρίβοντάς την με ρίζα πικρή που σταματούσε τους πόνους.
Ένας από του παλιούς θεούς-ιατρούς, όπως μας διηγείται ο Όμηρος, ήταν ο Παιήων, ο οποίος γιάτρεψε στον Όλυμπο τον θεό Άρη με βότανα παυσίπονα, οδυνήφατα. Και έδωσαν οι αρχαίοι το όνομα «παιωνία» στο θεραπευτικό φυτό, το οποίο έχει και αιμοστατικές ιδιότητες.
Επίσης ο Όμηρος αναφέρει ότι, καθώς ο Οδυσσέας πήγαινε προς το παλάτι της Κίρκης για να σώσει τους συντρόφους του, τον συνάντησε ο Ερμής, ο οποίος του έδωσε το φυτό «μώλυ», που ήταν το αντίδοτο για το φίλτρο της Κίρκης. Ο Ομηρος δεν δίνει καμία άλλη πληροφορία για αυτό το φυτό, εκτός από το ότι έχει άσπρα άνθη, μαύρη ρίζα και ξεριζώνεται δύσκολα. Η άποψη που έχει επικρατήσει σήμερα είναι ότι το «φίλτρο» της Κίρκης ήταν ένα μείγμα αντιχολινεργικών ουσιών, όπως η ατροπίνη και η σκοπολαμίνη, που προκαλούν παραισθήσεις. Επομένως το μώλυ θα έπρεπε να περιέχει ένα αντιχολινεργικό αντίδοτο.
Οι αρχαίοι είχαν, γράφει ο κύριος Θεόδωρος Πέππας, μέσω της ορθολογιστικής σκέψης, αντίληψη της ανοσίας, άλλη μία εφαρμογή της σκέψης στην πράξη περιγράφεται από τον Μιθριδάτη τον Ευπάτορα, του Πόντου που, αρχικά, από την χρήση αίματος ζώων που είχαν επιβιώσει δήγματος φιδιού, πέρασε στο μίγμα 65 γνωστών δηλητηρίων που σε μικρές ποσότητες δημιουργούσε προστασία στην δολοφονία από δηλητήριο. Θύμα της ίδιας της ανακάλυψής του δεν μπόρεσε να αυτοκτονήσει πίνοντας δηλητήριο για να μην συλληφθεί από τον Πομπηϊο. Tελικά, διέταξε τον σωματοφύλακά του να τον σκοτώσει με ξίφος.
Από το 1925 υπάρχει το συμφωνητικό της Γενεύης το οποίο απαγορεύει την χρήση βιολογικών, χημικών όπλων, όπως απαγορεύεται η παραγωγή, και αποθήκευση τους, πράγμα που δυστυχώς δεν τηρείται (και από μόνιμα μέλη του συμβουλίου ασφαλείας του Ο.Η.Ε).
Ο Ηρακλής όταν συνειδητοποίησε τους κινδύνους του βιολογικού πολέμου, την μεταμόρφωση της Φύσης σε Φράνκενσταϊν, πήγε και έθαψε το αθάνατο κεφάλι της Λερναίας Υδρας ζωντανό, και έβαλε ένα βαρύ βράχο επάνω του.
Εμείς, οι απλοί πολίτες, οι θεατές στις παρελάσεις της επιστήμης, θέλουμε οι μύθοι να μην αποτελούν μόνο τον πυρήνα μιας ιστορικής πραγματικότητας, αλλά να είναι και διδασκαλίες.
Και κυρίως να μη θυσιάζεται η πρόοδος των επιστημών στον ανελέητο βωμό του κέρδους και της εξουσίας.

Posted in: ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ